Έρευνα – αφιέρωμα στο Τριτάξιο Αστικό Σχολείο Κρανιδίου

Το Τριτάξιο Αστικό Σχολείο Κρανιδίου

Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου

Με αφορμή τα 80 χρόνια από το έπος του 40 και την ελληνογερμανική κατοχή παρουσιάζουμε έρευνα – αφιέρωμα στο Τριτάξιο Αστικό Σχολείο Κρανιδίου, που λειτούργησε σε μια εποχή εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη.

Εισαγωγικά

Ο νόμος 5874/1933 «Περί αστικών Σχολείων» που αντικαταστάθηκε με τον Α.Ν.1800/1939 «Περί αστικών Σχολείων αμφοτέρων των φύλων» (Φ.Ε.Κ. 244/17-6-1939) αφορά στην ίδρυση των Τριταξίων Αστικών Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης. Εκείνη την περίοδο Υπουργός των Εκκλησιαστικών και της Παιδείας ήταν ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, Ιωάννης Μεταξάς, με υφυπουργό τον Ν. Σπέντζα.

Βασικές διατάξεις του Ν.1800/1939

• Τα Αστικά Σχολεία έχουν τρεις τάξεις. Στην Α΄ τάξη εγγράφονται οι έχοντες απολυτήριο δημοτικού σχολείου μετά από επιτυχείς εισιτήριες εξετάσεις (άρθρο 2).
• Ιδρύονται αστικά σχολεία αρρένων σε πόλεις άνω των 3.000 κατοίκων και θηλέων άνω των 5.000, ενώ όπου δεν λειτουργεί σχολείο θηλέων μπορούν να φοιτούν «και μαθήτριαι εις το αρρένων» (άρθρο 3).
• Τα διδασκόμενα μαθήματα είναι «γενικής μορφώσεως» και «επαγγελματικής προπαιδεύσεως» ανάλογα με την επαγγελματική κατεύθυνση του σχολείου (άρθρο 4).
• Τα αστικά σχολεία είναι γεωργικής, εμπορικής, βιοτεχνικής, οικοκυρικής (για κορίτσια) κατεύθυνσης (άρθρο 4).
• Τα γενικά μαθήματα διδάσκουν καθηγητές αντίστοιχων ειδικοτήτων ενώ τα επαγγελματικά «το προσωπικόν των διδασκόντων ως και των βοηθών των θέλει κανονισθή δια Β.Δ.» (άρθρο 5).
• Όσοι και όσες έχουν απολυτήριο 3/τάξιου αστικού σχολείου έχουν τα ίδια προσόντα με τους αποφοίτους των Ελληνικών Σχολείων και Ημιγυμνασίων (άρθρο 12).

Η λειτουργία του Αστικού Σχολείου Κρανιδίου (1939-1944)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που εντοπίσαμε στον Γενικό Έλεγχο του 3/τάξιου Αστικού Σχολείου Κρανιδίου το Σχολείο λειτούργησε για μια 5/ετία ως εξής:

α) Σχολικό έτος 1939-1940

Κατά τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας το Σχολείο είχε μόνο μία τάξη, την (Α). Γράφτηκαν είκοσι (20) μαθητές, δώδεκα (12) αγόρια και οκτώ (8) κορίτσια. Οι δεκατέσσερις (14) μαθητές ήσαν από το Κρανίδι, οι τέσσερις (4) από τους Φούρνους και οι δύο (2) από την Ερμιόνη, οι: Μιχαήλ Γεωργ. Σχοινάς και Αικατερίνη Βασ. Ταγκάλου. Οι εγγραφέντες μαθητές ήσαν ηλικίας 11-13 χρόνων (γεννηθέντες 1926 – 1928).

«Επώνυμον και όνομα πάντων των εγγεγραμμένων μαθητών κατά τάξιν και αλφαβητικήν σειράν Επωνύμου – Πατρίς»

Τα διδασκόμενα μαθήματα εννέα (9) στον αριθμό, όλα γενικής κατεύθυνσης, ήσαν: Θρησκευτικά, Ελληνικά, Μαθηματικά, Γαλλικά, Ιστορία, Φυσική Ιστορία, Φυσική και Χημεία, Εθνική Αγωγή, Γυμναστική, ενώ η πρόοδος των μαθητών δινόταν με την εικοσάβαθμη κλίμακα (1-20). Το σχολικό έτος 1939 – 1940 απερρίφθησαν δύο (2) μαθητές. Διευθυντής του Σχολείου ήταν ο Ιωάννης Τζίφας, Θεολόγος, ο οποίος κλείνει και τον Γενικό Έλεγχο του έτους με ημερομηνία 28 Ιουνίου 1940.

β) Σχολικό έτος 1940-1941

Εξαιτίας της κήρυξης του Ελληνοϊταλικού πολέμου και της Γερμανικής κατοχής που ακολούθησε μαθήματα έγιναν: 1-27 Οκτωβρίου 1940, 19 Ιουνίου – 15 Ιουλίου και 1 Σεπτεμβρίου -15 Νοεμβρίου 1941, οπότε και έληξε το σχολικό έτος. Το 3/τάξιο Αστικό Σχολείο Κρανιδίου λειτούργησε με δύο τάξεις (Α και Β). Γράφτηκαν συνολικά δεκαπέντε (15) μαθητές, στην Πρώτη οκτώ (8), [επτά (7) αγόρια και ένα (1) κορίτσι] και στη Δεύτερη επτά (7), [πέντε (5) αγόρια και δύο (2) κορίτσια]. Οι μαθητές κατά τάξη ήσαν οι:

Από τους οκτώ (8) μαθητές οι με α/α 4, 7 και 8 «ουδόλως εφοίτησαν».

Οι μαθητές της Α΄ τάξης ήσαν ηλικίας 11-14 χρόνων (γεννηθέντες 1926 – 1929) και της Β΄ τάξης 12-14 χρόνων (γεννηθέντες 1926 – 1928).

Τα διδασκόμενα μαθήματα στην Α΄ τάξη ήσαν: Θρησκευτικά, Ελληνικά, Φυσική Ιστορία, Μαθηματικά, Γαλλικά, Ιστορία, Φυσική και Χημεία.

Στη Β΄ τάξη διδάχθηκαν τα παραπάνω γενικά μαθήματα και από τα επαγγελματικά Γεωργική Γεωγραφία, Γεωργία, Κτηνοτροφία, Πτηνοτροφία και Υγιεινή. Έτσι φαίνεται πως το Αστικό Σχολείο Κρανιδίου ήταν γεωργικής κατεύθυνσης. Διευθυντής του Σχολείου ήταν ο προαναφερόμενος Γ. Τζίφας, ο οποίος κλείνει τον Γενικό Έλεγχο με ημερομηνία 15 Δεκεμβρίου 1941. Για τους άλλους διδάσκοντες εκείνης της περιόδου δεν βρέθηκαν πληροφορίες.

γ) Σχολικό έτος 1941-1942

Τα μαθήματα έγιναν από 13 – 21 Απριλίου 1942 και από 10 Σεπτεμβρίου – 5 Δεκεμβρίου 1942, οπότε έληξε το σχολικό έτος. Ιδιαίτερη σελίδα του έτους αυτού στον Γενικό Έλεγχο του Αστικού Σχολείου Κρανιδίου δεν υπάρχει, γεγονός που δείχνει ότι πιθανότατα ούτε μαθητές γράφτηκαν ούτε μαθήματα έγιναν. Οι τελειόφοιτοι των Σχολείων της χώρας διέκοψαν στις 30 Σεπτεμβρίου, για να μπορέσουν να δώσουν εισαγωγικές εξετάσεις στις Ανώτατες Σχολές.[1]

δ) Σχολικό έτος 1942-1943

Μαθήματα έγιναν από 8 Φεβρουαρίου – 31 Μαΐου 1943, οπότε και έληξε το σχολικό έτος., ενώ στο Αστικό Σχολείο Κρανιδίου λειτούργησαν δύο τάξεις, η Δευτέρα και η Τρίτη. Στη Β΄ τάξη γράφτηκαν τρεις (3) μαθητές, οι οποίοι κατά το προηγούμενο σχολικό έτος 1940 – 1941 ήσαν γραμμένοι και στην Α΄ τάξη, οι:

1. Γιαννίτσης Ιωάννης του Δημητρίου
2. Καρανικόλας Δημήτριος του Πέτρου
3. Παπασταύρος Κοσμάς του Γεωργίου

Στη Γ΄ τάξη γράφτηκαν επίσης τρεις (3) μαθητές οι:

1. Μούγιος Ιωάννης του Δημητρίου, έτος γέννησης 1926, Κρανίδιον, επάγγελμα πατρός Δημόσιος υπάλληλος, βαθμός 15 και 3/14
2. Παπαδημητρίου Δημήτριος του Ιωάννη, έτος γέννησης 1928, ορφανός, Κρανίδιον, βαθμός 16 και 9/14
3. Φωστίνης Ιωάννης του Γεωργίου, έτος γέννησης 1928, ορφανός, βαθμός 16 και 1/14

Ο Γενικός Έλεγχος κλείνεται χωρίς υπογραφή.

ε) Σχολικό έτος 1943-1944

Τα μαθήματα έγιναν από 22 Μαΐου – 25 Ιουνίου 1944 και από 10 Ιανουαρίου -21 Ιανουαρίου 1945, οπότε και έκλεισε το σχολικό έτος 1943-1944. Οι απολυτήριες εξετάσεις του έτους, όμως, έγιναν από 3 – 8 Ιουλίου 1944.

Στο Αστικό Σχολείου Κρανιδίου λειτούργησε μόνο η Τρίτη (Γ΄) τάξη με δύο μαθητές, οι οποίοι την προηγούμενη χρονιά φοιτούσαν στη Δευτέρα (Β΄) τάξη και ήσαν οι:

1. Παπασταύρου Κοσμάς του Γεωργίου, Κρανίδιον, επάγγελμα πατρός έμπορος, βαθμός 15 και 7/14.
2. Καρανικόλας Δημήτριος του Πέτρου, Κρανίδιον, επάγγελμα πατρός γεωργός, βαθμός 15 και 1/14.

Ο Γενικός Έλεγχος κλείνεται από τον Διευθυντή Γ. Τζίφα με τη φράση «ανεστάλη η λειτουργία του» καιημερομηνία 30 Ιουνίου 1944. Έτσι το Αστικό Σχολείο Κρανιδίου μετά από πέντε χρόνια (1939-1944), ιδιαίτερα ταραγμένα εξ αιτίας του πολέμου και της κατοχής, ανέστειλε τη λειτουργία του. Τα επόμενα χρόνια δεν επαναλειτούργησε, καθώς ακολούθησαν νέες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες

Ο σεβαστός και πολύ αγαπητός παπα-Γκίκας Παπαδημητρίου, καλλιφωνότατος εφημέριος του Ι.Ν. των Εισοδίων της Θεοτόκου (Κάτω Παναγία), μας είπε πως τα μαθήματα του Αστικού Σχολείου και του Γυμνασίου τους χρόνους εκείνους γίνονταν στους Ιερούς ναούς του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Βασιλείου (Κρανίδι). Θυμήθηκε, μάλιστα, και ονόματα καθηγητών που δίδασκαν και στα δύο σχολεία, όπως ο Α.Ν. 1800/1939 προέβλεπε (άρθρο 5 και 7). Αυτοί ήσαν οι: Σαρρής, Γεώργιος Πίκουλας (φιλόλογος) και Παρασκευάς Λυρίτης. Ειδικά για τον Παρασκευά Λυρίτη βρήκαμε δημοσιευμένη στο με αριθμ. 27 (Απρίλιος 1978) φύλλο της εφημερίδας «Ερμιονική Ηχώ» σχετική νεκρολογία, με την υπογραφή του Σπ. Δημ. Γεωργόπουλου.

Ο παπα-Γκίκας παραμένει μέχρι σήμερα μια ζωντανή πηγή της Ιστορίας και της Λαογραφίας του Κρανιδίου και η αναγνώρισή του από τους συμπολίτες του είναι καθολική. Εκείνο, όμως, που τον κάνει ξεχωριστό είναι ότι με χαρά, προθυμία, ευθύνη και αύρα νεότητας μοιράζεται τις αναμνήσεις του, χωρίς καθόλου να δυστροπεί. Μοναδικός, συγκλονιστικός, αστείρευτος, καταγράφεται «δια παντός στο προσωπικό εικονοστάσι» του εκάστοτε συνομιλητή του.

Διασωθέντα έγγραφα

Εντοπίσαμε επτά (7) έγγραφα οικονομικού περιεχομένου, όπως αποδείξεις και εντάλματα πληρωμών, που αφορούσαν το σχολικό ταμείο σύμφωνα με τα άρθρα 6 και 10 §5 του Α.Ν.1800/1939. Δύο από αυτά θεωρούμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικά.

Στο πρώτο αναφέρεται ότι «ελήφθη αρωγός 200.000 δραχμών από το σχολικόν ταμείον και κατετέθη εις το Ταχυδρομικόν Ταμιευτήριον εις το υπ’ αριθμ. 1389/3 Ιουλίου 1941 βιβλιάριον». Η αρωγή αυτή χορηγήθηκε από την Κυβέρνηση (Υπουργείο Παιδείας) για την ανέγερση διδακτηρίου προς στέγαση του Σχολείου.

Το δεύτερο, με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου 1941, είναι μια απόδειξη είσπραξης 200.000 δραχμών για τον ίδιο σκοπό, κατατεθέντων στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Είναι άξιο απορίας πώς διατίθονταν χρήματα για την ανέγερση σχολείων σε μια εποχή που η Χώρα βρισκόταν σε δεινή οικονομική κατάσταση!

Επίλογος

Η έρευνά μας για την Ιστορία της Εκπαίδευσης στην Ερμιονίδα, όπως και άλλες φορές έχουμε αναφέρει, αφορά στην πρώτη εκατονταετία του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους (1829-1929). Επειδή, όμως, συναντήσαμε «εντελώς τυχαία» ένα ξεχασμένο Σχολείο φυλαγμένο σε λιγοστά χαρτιά και τη μνήμη κάποιων ανθρώπων θελήσαμε να το «αναστήσουμε», αν και η λειτουργία του αφορά νεότερους χρόνους (1939-1944).

Το Τριτάξιο Αστικό Σχολείο Κρανιδίου συστάθηκε και λειτούργησε στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου και της Γερμανικής κατοχής, σε μια εποχή ιδιαίτερα δύσκολη για τη χώρα. Επιπροσθέτως, λόγω της δικτατορίας, η λειτουργία του βασίστηκε σε «αναγκαστικούς νόμους», μακριά από το δημοκρατικό πνεύμα και τον εποικοδομητικό διάλογο, αναγκαίες προϋποθέσεις για την παρεχόμενη «σωστή» εκπαίδευση. Η διάρκεια ζωής του ήταν πενταετής και ακόμη λιγότεροι, μόλις τρεις (3), οι αποφοιτήσαντες μαθητές του.

Για τους ανωτέρω λόγους, εικάζουμε πως δεν είναι αναγκαία ούτε δυνατή η αξιολόγηση της προσφοράς του.

Πηγή:

• Γ.Α.Κ. Νομού Αργολίδας
• Δημαράς Αλέξης, «Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε», Τόμος Β΄1895 – 1967, Αθήνα

[1] Δημαράς Αλέξης, «Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε», Τόμος Β΄1895-1967, Αθήνα.

Πηγή φωτο: Από το Facebook του χρήστη: Κρανίδι Αργολίδος

Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στη σελίδα μας στο Facebook

Στην ομάδα και στις ειδήσεις της Google News