Δεδομένης της υπέρμετρης αύξησης του ενεργειακού κόστους (που είναι σταθερά ψηλότερο από τις περισσότερες χώρες λόγω της αυξημένης χρήσης ορυκτού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή) και δεδομένου ότι όλα τα σενάρια αυξημένων τιμών θα μας ακολουθούν για πολλά χρόνια, είναι πολύ σημαντικό να μειώσουμε την ενεργειακή μας χρήση. Στο πλαίσιο αυτό, οι Δήμοι στην Πελοπόννησο προχωρούν σταδιακά σε αντικατάσταση οδοφωτισμού με οικονομικά αποδοτικότερους λαμπτήρες.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι συμβάσεων με βάση και την Ευρωπαϊκή εμπειρία (στο Ευρωπαϊκό μας έργο Prospect περισσότεροι από 250 δήμοι ως ώρας μαθαίνουν και πειραματίζονται με καινοτόμες χρηματοδοτήσεις) για την αντικατάσταση οδοφωτισμού. Ο απώτερος στόχος είναι να μην επιβαρυνθεί ο πολίτης, αλλά αντίθετα, να μειωθούν τα δημοτικά τέλη όπως υπαγορεύουν και οι Ευρωπαϊκοί στόχοι. Ο πρώτος τρόπος είναι να πληρωθεί εξολοκλήρου το κόστος από τον Δήμο, εφόσον υπάρχουν αποθεματικά, και το αντίστοιχο ποσό εξοικονόμησης ενέργειας να αφαιρείται μέρος του από τα δημοτικά τέλη. Ο δεύτερος, και αρκετά συχνός στην Ελλάδα έιναι να λάβει ο Δήμος χαμηλότοκο δανειο από το Ταμείο Παρακαθηκών και Δανείων και να προχωρήσει στη σύναψη σύμβασης (με απόσβεση περίπου στην 5ετία). Ο τρίτος, αρκετά διαδεδομένος στην Ευρώπη, είναι να επιμεριστεί ένα κομμάτι του κόστους με ίδια κεφάλαια ο Δήμος και το υπόλοιπο ο ιδιώτης που αναλαμβάνει και την εγκατάσταση και αποπληρώνεται από το ποσοστό συμμετοχής στην εξοικονόμηση. Ο τελευταίος, που είναι ο χειρότερος όσον αφορά την ανταποδοτικότητα, είναι ο Δήμος να μην συμμετάσχει στο κόστος αλλά ο ιδιώτης να αναλάβει εξολοκλήρου την εγκατάσταση και να αποπληρώνεται από την εξοικονόμηση ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή, ο Δήμος θα έχει πραγματικό όφελος μετά τη λήξη της σύμβασης (περιόδου αποπληρωμής) οπότε και θα μπορεί τότε να μειώσει τα δημοτικά τέλη.
Ο Δήμος Κορινθίων για παράδειγμα (όπως και άλλοι Δήμοι) επέλεξαν τον τελευταίο τρόπο, όπου δε θα επιβαρυνθεί από τον προϋπολογισμό, αλλά θα χάσει την ανταποδοτικότητα. Στην περίοδο όμως που διανύουμε με το αυξημένο κοινωνικό κόστος λόγω της ενεργειακής κρίσης, σίγουρα θα είχε περισσότερο νόημα η μείωση δημοτικών τελών άμεσα, άρα και η Τρίτη επιλογή με συμμετοχή του Δήμου στο κόστος.
Το πρόβλημα, εκτός της οικονομικής υπόστασης, είναι ότι η περίοδος αποπληρωμής του ιδιώτη είναι μεγαλύτερη από την πραγματική (με βάση και τις αυξημένες τιμές) και αντίστοιχα έχει φανεί και σε αρκετές περιπτώσεις σε Δήμους ότι η τρέχουσα κατανάλωση παρουσιάζεται μεγαλύτερη από την πραγματικά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η εξοικονόμηση να παρουσιάζεται μεγαλύτερη κατά 10-20% πολλές φορές, άρα και τα έσοδα των αναδόχων μεγαλύτερα. Το δεύτερο θέμα που έχει φανεί σε αντίστοιχες τέτοιες συμβάσεις ενεργειακής απόδοσης είναι η ποιότητα των φωτιστικών, καθώς οι προδιαγραφές τους, γιατί εμφανίζονται στην Ελληνική αγορά LED φωτιστικά χαμηλής ποιότητας (άρα και χαμηλότερης απόδοσης – υπάρχουν ήδη αρκετά άρθρα στην ειδησιογραφία περί αυτού του θέματος).
Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι Δήμοι αντί αυτής της λύσης; Η διεθνής πρακτική αποτυπώνει ότι ο συμφερότερος τρόπος είναι να συμμετέχει ο Δήμος κατά ποσοστό 50% στο κόστος του έργου (εφόσον υπάρχει το διαθέσιμο κεφάλαιο) και 50% ο ιδιώτης, ώστε να μπορούν να επιμερίζονται τα οφέλη. Το 50% σε μια μέση επένδυση των 10 εκατ. Ευρώ μπορεί να οδηγήσει σε μια αποπληρωμή για το Δήμο σε λιγότερο από 6-7 χρόνια (αντί 12 όπως αναφέρεται στις υφιστάμενες συμβάσεις) και ο Δήμος θα μπορεί να μειώνει τα δημοτικά τέλη αντίστοιχα από την πρώτη μέρα.
Σε κάθε περίπτωση, οι νέες Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα στο πλαίσιο του κοινοτικού πακέτου για κλιματική ουδετερότητα, θέτουν αυστηρές προδιαγραφές για τέτοιες δράσεις. Τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και οι Δήμοι θα πρέπει να παρουσιάζουν απολογιστικές μελέτες με στοιχεία ποιότητας της εξοικονομούμενης ενέργειας οπότε σε περιπτώσεις παραβάσεων θα υπάρχουν και πρόστιμα. Είναι σημαντικό η κάθε ενεργειακή απόφαση που λαμβάνεται να έχει γνώμονα και την μείωση του κοστους του συνόλου, γιαυτό και οι συμβάσεις που θα πρέπει να προτιμόνται είναι με συμμετοχή των Δήμων. Με το σωστό παράδειγμα των ΟΤΑ θα μπορέσουν και οι πολίτες να γίνουν συμμέτοχοι και να δούμε παραδείγματα στην Πελοπόννησο ενεργών ενεργειακών κοινοτήτων με πολλαπλά οφέλη. Ίσως ήρθε και ο καιρός να δούμε πράσινες φωνές στους Δήμους της Περιφέρειας, κατά τα πρότυπα και άλλων χωρών, οι οποίες θα μεταφέρουν τις βέλτιστες πρακτικές και θα ενεργοποιήσουν πολίτες.
*Διευθύνων Σύμβουλος του Ιδρύματος Ευρωπαϊκής Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής
Ας συζητηθεί πρώτα με τους συμπολίτες σε τοπικές συναντήσεις το θέμα με εισηγητές που κατέχουν επιστημονικά το θέμα, ας ακουστούν στη συνέχεια οι εισηγήσεις των τοπικών εκπροσώπων για τις προτεραιότητες του τόπου τους για τα ζωτικά προβλήματα και στη συνέχεια, εάν κι εφόσον υπάρξει σύγκλιση και συμφωνία από τη βάση, ας προχωρήσει το πολυδάπανο αυτό έργο, το οποίο θα έχει και αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, ζωικό και ανθρώπινο.
Ο φωτισμός LED σε δημόσιους χώρους ενέχει κινδύνους για την υγεία και το φυσικό περιβάλλον, που είναι άγνωστοι στους Δήμους και στους εργολάβους.
Οι “μελέτες” αντικατάστασης του συμβατικού φωτισμού με LED γίνονται χωρίς επιστημονική κατάρτιση των αρμοδίων, οι οποίοι υλοποιούν δημόσια έργα επιβλαβή αντί να φροντίζουν για την προστασία ανθρώπων, πανίδας και χλωρίδας.
Ο επιστημονικός αναλφαβητισμός των θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των εταιρειών διαχείρισης δημόσιων έργων όπως αυτοκινητόδρομοι, δρόμοι, πλατείες, λιμάνια… που υπολογίζουν αποκλειστικά την παράμετρο εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας με άπλετο, ισχυρό φως που κάνει τη νύχτα μέρα, επιφέρει πολλαπλές παρενέργειες που εντοπίζονται στις επιστημονικές έρευνες, αλλά κανείς δεν φαίνεται “αρμόδιος” να διορθώσει έγκαιρα τη στραβομάρα του!
Οι ενημερωμένοι δημότες ας ενεργοποιηθούν ως πολίτες στις τοπικές αρχές για να σηματοδοτήσουν το πρόβλημα και να διεκδικήσουν την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από αυτή τη νέα μορφή καταπάτησης κι εξόντωσης του δημοσίου συμφέροντος, λόγω γνωστικής άγνοιας και καθυστέρησης των διαχειριστών να συμμορφωθούν.
Ευάγγελος Αλεξανδρής
Εκπαιδευτικός, Κοινωνιολόγος, Δημοσιογράφος
«Kατά τα τελευταία 25 χρόνια η μετάβαση στον φωτισμό LED έχει συνοδευτεί από γρήγορες αυξήσεις στη φωτορύπανση παγκοσμίως. Χωρίς συντονισμένη δράση για να αναστραφεί αυτή η τάση, η επίπτωση στο φυσικό περιβάλλον θα επιταχυνθεί, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κρίση βιοποικιλότητας και τις απώλειες ενέργειας, ενώ μια ολόκληρη γενιά θα μεγαλώσει μέσα σε ένα αιώνιο λυκόφως».
Αρκετές μελέτες έως τώρα έχουν δείξει ότι η φωτορύπανση από το φωτισμό των δρόμων και άλλες πηγές φωτισμού μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα σε ορισμένους έμβιους οργανισμούς και φυτά. Μεταξύ άλλων, μπορεί να έχει παίξει ρόλο στη μαζική μείωση των πληθυσμών των εντόμων.