Τον νού δεν τον αγγίζει μήτε φωτιά μήτε το σίδερο μήτε ο τύραννος μήτε οτιδήποτε άλλο, άπαξ και γίνει γίνει “σφαίρα ολοστρόγγυλη που ησυχάζει”. Μάρκος ΑΥΡΗΛΙΟΣ.
Ο άνθρωπος είναι ζώο που σκέπτεται. Ο άνθρωπος είναι ζώο που μιλάει. Διαφορά στις προτάσεις; Όχι. Επειδή σκέπτεται μιλάει και αφού μιλάει σκέπτεται. Λόγος και σκέψη είναι το ίδιο. Ξεχωρίζει ο άνθρωπος από τα ζώα με κυριότερο χαρακτηριστικό τον λόγο, και σαν σκέψη και σαν έκφραση. Σκέψη, δηλαδή νόηση, κατανόηση των πραγμάτων στο βάθος τους. Λογική. Η ικανότητα να ξεχωρίζει το αληθινό από το ψεύτικο. Η αλήθεια είναι ανεξάρτητη από τον κάθε άνθρωπο (ως σκεπτόμενου) πώς την κατανοεί και είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους. Για να είναι κάτι αληθινό, πρέπει να παρέχει κάτι κοινό σε όλες τις νοητικές λειτουργίες που κρίνουν με τους ίδιους νόμους. Η Κοινή βάση κάθε νόησης με την οποία να μπορεί να αποκτήσει κάποιος αληθινή γνώση καλείται ‘’Λογικό.’’ Λογική. Είναι η επιστήμη που ασχολείται με τους θεμελιώδεις νόμους της νόησης και την ορθή χρήση των στοιχείων της στην διανόηση και την έρευνα της αλήθειας.
Με την σκέψη – νόηση ασχολείται και η ψυχολογία. Την παρακολουθεί από την νηπιακή ηλικία. Με την παράσταση δημιουργείται μια έννοια μέσω των αισθήσεων, δηλαδή το πώς δημιουργείται και αυτό έχει αποτέλεσμα την γνώση.
Η λογική επιστήμη δεν εξετάζει πώς λειτουργεί η νόηση αλλά πότε λειτουργεί σωστά και οδηγεί στην ορθή γνώση.
Ποια διανοήματα δέχεται η νόησή μας ως ορθά και ποια παράλογα δεν καθορίζονται από τον κάθε ένα άνθρωπο, ούτε από κάθε νόηση ξεχωριστά, αλλά από ορισμένους βασικούς νόμους που διευθύνουν την διανοητική λειτουργία του ανθρώπου. Ο Αριστοτέλης τους ονόμασε πρώτες αρχές και αξιώματα. Είναι:
- ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ. Κάθε τι (πλάσμα του νου ή προϊόν λογικής σκέψης) είναι παντού και πάντοτε ίδιο με τον εαυτό του. Σκέπτομαι και λέω, ο ήλιος. Και αυτό που εννοώ είναι το ίδιο, ο ήλιος. Δεν νοείται να σκέπτομαι και να λέω αυτή τη λέξη και ταυτόχρονα να λέω και να εννοώ κάτι άλλο. Το τελευταίο βέβαια δεν αποκλείεται, αλλά τότε έχει καταργηθεί η λογική συνείδηση και το γεγονός πλέον έχει σημασία μόνο για την ψυχοπαθολογία.
2) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΑΝΤΙΦΑΣΗΣ. Η νόηση δεν αντιφάσκει. Αποκρούει την ταυτόχρονη βεβαίωση και άρνηση του ίδιου πράγματος. Η γη κινείται και η γη δεν κινείται είναι παραλογισμός. Το κύρος της αρχής αυτής είναι Απόλυτο. “Βεβαιοτάτη των αρχών απασών” την χαρακτήρισε ο Αριστοτέλης.
3) ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ. Ο πλανήτης Άρης κατοικείται ή δεν κατοικείται. Τρίτον δεν χωρεί.
4) ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΠΑΡΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥ. Κάθε τι έχει την αιτία του. Ο νους μας απαιτεί για κάθε πράγμα την αιτία που να το εξηγεί και για κάθε διανόημα τον λόγο που το στηρίζει. Όταν διατυπώνω την πρόταση, ο πληθυσμός της γης ύστερα από πενήντα 50 χρόνια θα έχει διπλασιασθεί, είμαι έτοιμος όταν ερωτηθώ πού το στηρίζω να εκθέσω τους λόγους που επιβάλλουν αυτήν την παραδοχή σε όποιον σκέπτεται λογικά. Η σχέση αίτιο- αποτέλεσμα ταιριάζει περισσότερο στη φύση. Ο επαρκής λόγος ταιριάζει στη διανόηση.
Λέξη ή όνομα, η πιο απλή μορφή της γραμματικής. Παράσταση, μας την παρουσιάζει η ψυχολογία. Περιεχόμενο της λέξης την θέλει η λογική και την χαρακτηρίζει έννοια. Τι σημαίνει δηλαδή. Παράδειγμα η λέξη φυτό, ψυχολογικά μας δίνει την παράσταση ενός ή περισσοτέρων φυτών, (το μικρό παιδί και ο διανοητικά καθυστερημένος θα μας δείξουν ένα φυτό) ο νους μας με τη λογική θέλει τα σταθερά και μόνιμα χαρακτηριστικά του φυτού, δηλαδή είναι ον, οργανισμός που βλαστάνει από την γη και άλλα. Με αυτήν την σημασία – την έννοιά τους – χρησιμοποιεί λοιπόν η λογική τις λέξεις και έτσι αποκτούν βάθος και πλάτος. Βάθος τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα και πλάτος τους τα ομοειδή αντικείμενα. Με τη λέξη ‘’Οργανισμός’’ εννοούμε τα όντα που υπάρχουν, αναπνέουν, τρέφονται (βάθος) και οργανισμοί είναι τα φυτά και τα ζώα (πλάτος). Σαφήνεια έχουν οι έννοιες με γνωστό βάθος και ευκρίνεια με γνωστό πλάτος. Τέτοιες έννοιες για τα όντα και τα φαινόμενα του κόσμου δημιουργεί η επιστήμη τέλειες.
Κατηγορίες ονόμασε ο Πλάτων τις Έννοιες, όντα, ποσότητα, ποιότητα, χρόνο, τόπο, τρόπο, ενέργεια, κατάσταση, σχέση. Διότι αν επιχειρήσουμε να τις ορίσουμε θα συναντήσουμε ανυπέρβλητες δυσκολίες. Ξέρουμε το νόημά τους ενώ μας είναι αδύνατο να βρούμε τα κύρια γνωρίσματά τους. ‘’Μέγιστα γένη κοινά περί πάντων’’ αναφέρει.
Για να βρεί όμως η νόησή μας τα σταθερά χαρακτηριστικά μιας έννοιας και να τα ξεχωρίσει από τα παροδικά και τα τυχαία διαθέτει μια άλλη σημαντική ικανότητα την Κριτική. Μ’ αυτήν την ικανότητα συσχετίζει τις έννοιες και μας οδηγεί στην λογική γνώση. Κρίση λοιπόν είναι η εύρεση και η διατύπωση της λογικής σχέσης δύο εννοιών. Από την γραμματική όψη κρίση είναι μία πρόταση με ρήμα υποκείμενο κατηγορούμενο, που έχει υποστεί την βάσανο της σκέψης. Η λογική δέχεται ως κρίσεις εκείνες που είναι συμπεράσματα, εκείνες που εκφράζουν γνώμη και διατυπώνονται με την αξίωση ότι είναι αληθινές και επομένως δέχονται τον έλεγχο και διατρέχουν τον κίνδυνο να αποδειχθούν ψευδείς.
Ποιο όμως είναι το πρωταρχικό στοιχείο στην σκέψη; Η Έννοια ή η Κρίση; Αρχικά φαίνεται ότι η έννοια προηγείται διότι η κρίση συσχετίζει δύο έννοιες, όμως τα πρωτεία ανήκουν στην κρίση. Πόσες κρίσεις δεν κάνει η σκέψη προκειμένου να καταγράψει το βάθος και το πλάτος των δύο εννοιών. Για περισσότερη ακριβολογία λοιπόν πρέπει να παραδεχθούμε πως η έννοια και το προϊόν της κρίσης είναι αλληλένδετα και η κάθε μία πραγματοποιείται με την άλλη. Πρωταρχική είναι η κρίση.
Πως αποδεικνύεται η αλήθεια μιας κρίσης; Με το επιχείρημα. Μερικές κρίσεις στη σειρά συνθέτουν το επιχείρημα. Η διαδικασία του νου με την οποία καταστρώνεται ένα επιχείρημα είναι διαλογισμός. Ο λογικός ειρμός είναι ακόμα ένα πρόσθετο εργαλείο του νού, όταν διαλογίζεται. Οι προτάσεις πρέπει να βρίσκονται σε λογική σχέση μεταξύ τους, (όχι τυχαία) η επομένη οφείλει να είναι λογικά ακόλουθη της προηγούμενης και στην τελευταία (συμπέρασμα) να αποδεικνύεται η αλήθεια της ζητούμενης κρίσης. Ένας διαλογισμός δέχεται χαρακτηρισμό έγκυρος όταν έχει άψογη μορφή και οδηγεί σε βέβαιο συμπέρασμα. Κατά τον Αριστοτέλη διαλογισμός είναι ένα συγκρότημα από φράσεις όπου μόλις τεθούν κάποιες κρίσεις, ακολουθεί με λογική αναγκαιότητα μία τρίτη κρίση διαφορετική από τις προηγούμενες που αυτή είναι αληθινή με μόνο τον λόγο πως οι προηγούμενες είναι αληθινές.
Η πιο απλή μορφή διαλογισμού με τρείς κρίσεις, δύο προκείμενες και μία το συμπέρασμα είναι ο Αριστοτελικός συλλογισμός. Με μια κοινή έννοια στις προκείμενες και χωρίς υποθέσεις και είτε. Παράδειγμα:
Κανένας άνθρωπος αναμάρτητος.
Ο Δεσπότης είναι άνθρωπος.
Άρα ο Δεσπότης δεν είναι αναμάρτητος.
Υπάρχουν και διαλογισμοί με υποθέσεις, όμως τότε θέλουν μεγάλη προσοχή στην σκέψη διότι εύκολα καταλήγουν σε ψεύτικα συμπεράσματα. Γίνονται δηλαδή παραλογισμοί. Μερικοί είναι τόσο καλά κρυμμένοι από την λογική, όπως τα Σοφίσματα, που σκοπό έχουν τον εντυπωσιασμό ή την εξαπάτηση. Παράδειγμα:
Όλα τα θηλαστικά είναι θνητά.
Όλα τα ερπετά είναι θνητά.
Άρα όλα τα ερπετά είναι θηλαστικά. Το συμπέρασμα είναι παράλογο διότι καμμιά από τις δύο πρώτες δεν αντιστρέφονται.
Η λογική λοιπόν έχοντας στραμμένο σταθερά και διαρκώς τον ενδιαφέρον της προς την Αλήθεια βοήθησε τον άνθρωπο να ελευθερώσει την σκέψη του από την σύγχυση και τις πλάνες. Πατέρας της θεωρείται ο Αριστοτέλης. Έπειτα από αυτόν η λογική δεν σημείωσε καμμιά πρόοδο, είπε ο Γερμανός φιλόσοφος Ε. ΚΑΝΤ.
Λ0ΓΙΚΗ. Ο μόνος δρόμος που έχει αυτάρκεια. Ας την αφήσουμε να κάνει τη δουλειά της και θα οδηγηθούμε ικανοποιημένοι και γαλήνιοι μέχρι το τέλος του ταξιδιού μας. Είναι απόρθητο οχυρό, φθάνει να καταφύγουμε στο χώρο της με απαραίτητες προϋποθέσεις. Τη γνώση!!και την αντίσταση στη κακομοιριά!!
Σας χαιρετώ. Εις το επανιδείν.
Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στη σελίδα μας στο Facebook
Στην ομάδα και στις ειδήσεις της Google News