Είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Πρωτοστατεί στην πρώτη γραμμή πίσω από της φυλακής τα σίδερα. Με τις πολιτιστικές δράσεις αυθεντικού σωφρονισμού που έχει αναλάβει η ίδια με την σημαντική συμβολή μιας ομάδας εθελοντών, αγγίζει τις ψυχές ακόμη και ανθρώπων που έχουν διαπράξει ειδεχθή εγκλήματα. Το να σε χειροκροτούν επί τη εμφανίσει σου στο Βήμα εκατό εκ του πονηρού σκεπτόμενοι και ωφελημένοι ψηφοφόροι δεν είναι το ίδιο με το να σε επευφημούν καθώς εμφανίζεσαι στο προαύλιο των φυλακών της Τίρυνθας ή της Τρίπολης δεκάδες κρατούμενοι…
Για να μην μακρηγορούμε διαβάστε την ακόλουθη και ριζοσπαστική συνέντευξη που παρέθεσε η κ.Κοντογιάννη στον εκδότη της “Ενημέρωσης Πελοποννήσου” Κώστα Πρώιμο.
“Όταν οι άνθρωποι μαθαίνουν να βελάζουν αντί να σωφρονίζονται”…
► Κυρία Κοντογιάννη, ποια είναι τα κίνητρα της ανάληψης πολιτιστικών δράσεων στα σωφρονιστικά καταστήματα;
Άλκηστις Κοντογιάννη: Μετά από μια δεκαετία εργασίας μου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας εκλέχτηκα στο Ναύπλιο στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών ως Καθηγήτρια. Αλλαγή τοπίου, αλλαγή προσανατολισμού. Τη δεύτερη φορά καθώς οδηγούσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα, με σταμάτησε στο δρόμο επιτακτικά ένας άντρας. Σταμάτησα, μπήκε μέσα και εκείνη η στιγμή ήταν αυτή που θα άλλαζε τη ζωή μου. Ήταν ένας φυλακισμένος που μόλις είχε βγει μετά από επτά χρόνια από τις Αγροτικές φυλακές Τίρυνθας. Η χαρά του ήταν τόση, όσος και ο πανικός του. Τώρα γύριζε στο σπίτι του. Οι δικοί του τον είχαν εγκαταλείψει. Δεν ήξερε αν ο πατέρας του ζει ή πέθανε, αν υπήρχε το σπίτι του και αν τα αδέλφια του θα τον δεχόντουσαν ξανά. Είχε όμως και τόση χαρά που ήταν πια ελεύθερος μετά από εγκλεισμό ετών!
Τον κέρασα καφέ στον φίλο μου τον Στέλιο, στο δρόμο με τις πορτοκαλιές, λίγο πριν τις Μυκήνες, στο Σιλό, και τον άφησα στην Κόρινθο. Αυτά είναι τα τυχαία γεγονότα που μας καθορίζουν. Ναι, στο ωραίο Ναύπλιο υπήρχαν φυλακές και μάλιστα δύο, οι Αγροτικές και οι «κλειστές» ή «Δικαστικές, όπως αποκαλούσαν το Κατάστημα Κράτησης Ναυπλίου. Μου ήρθαν θολές θύμησες από διαβάσματα στο παρελθόν για την Ακροναυπλία και άλλες φυλακές στον τόπο αυτό. Το Ναύπλιο από εκείνη τη μέρα μετατράπηκε στη συνείδησή μου σε σίδερα και κάγκελα. Συχνά μετά μου τραγούδαγαν έγκλειστοι το «πίσω από τα ΚAΓΚΕΛΑ»
Η παιδαγωγική προϊστορία μου που σχετιζόταν με την ειδική αγωγή και συγκεκριμένα με το Ειδικό Σχολείο Καισαριανής, σαν να αφυπνίστηκε μέσα μου. Εδώ στις φυλακές δεν είχε να κάνει με παιδιά με ειδικές ανάγκες, αλλά με νέους και γενικά πολίτες, που είχαν εξοριστεί κοινωνικά σε έναν τόπο άτοπο, σε έναν τόπο τιμωρίας και στερήσεων. Επρόκειτο για ανθρώπους με τεράστιες ανάγκες. Εκεί, όπως και σε κάθε φυλακή κλείνονται μέσα όσοι αποβάλλονται από το σύστημα και ζουν σε ένα άλλο μικροσύστημα μέρος του μεγάλου πάλι συστήματος. Και η ερώτηση είναι: Αν αυτές είναι οι δομές ενός κράτους, υπάρχει σωφρονισμός; Tί κάνουμε εμείς για αυτούς τους ανθρώπους;
Άραγε δεύτερη ευκαιρία για τη ζωή δίνεται; ή μάλλον μπορεί να υπάρχει;…
Άυτές οι ερωτήσεις με απασχόλησαν πολύ και σιγά σιγά μέσα στα χρόνια πέτυχα να εισέλθω μαζί με τους φοιτητές μου υποψήφιους θεατρολόγους, στις Αγροτικές Φυλακές. Άλλωστε το θέατρο σε όλο τον κόσμο παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην εκπαίδευση των εγκλείστων. Η διευθύντριά των Αγροτικών, Ευαγγελία Κατερίνη με δέχτηκε από την αρχή και με εμπιστεύτηκε. Παρουσιάζαμε διάφορα προγράμματα με παραμύθια και συγχρόνως ξεκινήσαμε πού και πού και ένα θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα και άλλο και άλλο. Πέρασαν δυο τρία χρόνια. Την επόμενη χρονιά το διπλανό Κατάστημα Κράτησης, οι φυλακές Ναυπλίου με διευθυντή τον Γιάννη Μπαρμπαγιάννη με προσκάλεσαν για προγράμματα. Εκείνο τον καιρό, το 2015, Ιδρύεται και λειτουργεί το Μεταπτυχιακό μας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών και αυτό μας φέρνει πολλούς παιδαγωγούς, θεατρολόγους και άλλες ειδικότητες ως μεταπτυχιακούς φοιτητές που σύντομα θα είναι έτοιμοι να κάνουν προγράμματα στις φυλακές.
Από τις πρώτες επισκέψεις στις φυλακές διαπιστώνει κανείς την έλλειψη απασχόλησης και τον κενό χρόνο που προκύπτει. Ο πρώτος μας στόχος λοιπόν είναι να διεισδύσουμε με έναν ενδιαφέροντα τρόπο στο κενό της απασχόλησης, στην έλλειψη ενδιαφερόντων και γενικά θα έλεγα «τη ζωή που δεν ξέρει τί να κάνει». Να δημιουργήσουμε ενδιαφέροντα, να κινητοποιήσουμε τον καθένα προς αυτό που λίγο γνωρίζει, αλλά ενδιαφέρεται και να αποκτήσει ένα στόχο που μπορεί κάπως να εκπληρώσει.
Άρα προσπαθήσαμε να απασχολήσουμε τον έγκλειστο με ένα ευχάριστο βιωματικό πρόγραμμα, γιατί έτσι θα έπαιρνε μέρος, θα έκανε κάτι, το οποίο αν δεν το ήξερε θα το μάθαινα, αλλά οπωσδήποτε θα ενδιαφερόταν για αυτό. Σε αυτό το πρόγραμμα δώσαμε τη δυνατότητα στον έγκλειστο να απαντήσει σε ερωτήματά μας, να μιλήσει, να εκφράσει την άποψή του, να λύσει προβλήματα και να χτίσει ένα μικρόκοσμο ενδιαφερόντων, να κατασκευάσει αντικείμενα, να ζωγραφίσει κάτι που θέλει, να μαγειρέψει, να φτιάξει ιστορίες και άλλα πολλά. Και αυτά μπορούσε να τα κάνει μόνος του ή με τον διπλανό του. Άρχιζε λοιπόν μια δημιουργική συνεργασία στην οποία υπήρχε σεβασμός και όρια. Αυτά που μάθαινε θα μπορούσε να τα πει από το τηλέφωνο στο παιδί του ή να του τα δείξει αν θα τον επισκεπτόταν, οπότε ασκούσε τον γονεϊκό ρόλο. Μέσα σε όλα ο κρατούμενος έπαιρνε γνώσεις και μάθαινε δεξιότητες. Αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς μας, που αρχίζει συστηματικά από το 2014 και πάει συνέχεια μέχρι την πρώτη διακοπή εκ του κόβιντ είναι κάθε έγκλειστος που έπαιρνε μέρος στα προγράμματα του Πανεπιστημίου με πολύ ορεξάτους, γνώστες διδάσκοντες, να προχωρήσει πολύ και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Αυτό είναι το κλειδί για την επανένταξη του στην κοινωνία. Ναι μπορεί να αλλάξει και να αποκτήσει έναν νέο εαυτό. Έρευνες στην Αμερική έδειξαν ότι όσοι έγκλειστοι μάθανε καλά υπολογιστή και γίνανε μηχανικοί υπολογιστών δεν υποτροπίασαν, δεν γύρισαν στη φυλακή, αλλά εντάχθηκαν κανονικά και εργάστηκαν αποδοτικά. Αυτός είναι και για μας ο απώτερος στόχος, να μην υποτροπιάσουν στο μέλλον.
► Εκτιμάτε πως η συμβολή των εθελοντών στις δράσεις σας έρχεται σε αντιδιαστολή με μια γενικότερη αποστασιοποίηση των ανθρώπων ελλείψει κοινωνικών ευαισθησιών;
Άλκηστις Κοντογιάννη: Εδώ αγαπητέ Κώστα Πρώιμε, παρατήρησα όλα αυτά τα χρόνια ότι τον κόσμο δεν τον διακρίνει έλλειψη κοινωνικών ευαισθησιών. Το αντίθετο μάλιστα. Πιστεύω ότι το μεγαλύτερο μέρος ενδιαφέρεται να προσφέρει. Θα σας περιγράψω την εμπειρία μου. Όλοι θέλουν αλλά διστάζουν να κάνουν ένα βήμα, Αυτό που λέμε «πέρασμα στην πράξη». Εγώ λοιπόν, όταν δίνω το χέρι μου και ετοιμάζω ένα πλαίσιο, βρίσκω πολλούς υποψήφιους. Το δεύτερο χρόνο της εργασίας ήταν 120 και μετά ερχόντουσαν και άλλοι και άλλοι. Επίσης και οι μεταπτυχιακοί μας που είναι 32 κάθε χρόνο ασκούνται στις φυλακές. Εδώ έχω εγώ ένα δύσκολο ρόλο, να συζητήσω μαζί τους και να διακρίνω πόσο ώριμοι είναι για να εργαστούν στη συγκεκριμένη ομάδα. Μετά τη συζήτηση έρχεται εκ μέρους μου η ενημέρωση. Επίσης στο μεταπτυχιακό κάνω και μάθημα για τις φυλακές. Πρόσφατα έχω συντάξει έναν κώδικα δεοντολογίας. Ας πούμε ότι με την προσεκτική επιλογή εκ μέρους μου και το μορφωτικό επίπεδο των ενδιαφερομένων για διδασκαλία, εξασφαλιζόμαστε από άστοχη συμπεριφορά. Η Αργολίδα έχει προχωρήσει πολύ στο θέμα της εθελοντικής εργασίας. Πολλοί υποψήφιοι έρχονται και από την Αθήνα ή άλλα μέρη, όπως Πάτρα, Νότια Πελοπόννησο. Αυτή τη στιγμή εσείς συντελείται να γίνει το έργο όλων μας γνωστό, αλλά και να έρθουν νέοι εθελοντές
► Ποιες εκδηλώσεις διεξάγονται αυτήν την χρονική περίοδο;
Άλκηστις Κοντογιάννη: Όλο το χρόνο, τρεις φορές την εβδομάδα, εργαστήκαμε στο Κατάστημα Κράτησης Ναυπλίου και συνεργαστήκαμε με τη Διευθύντρια Ιωάννα Αναστασοπούλου και τους κοινωνικούς λειτουργούς. Ένα νέο θέμα που επεξεργάστηκαν οι συνεργάτες μου, Κατερίνα Δήμα και Λευτέρης Πανδής, εθελοντές μας, ήταν ο γονεϊκός ρόλος. Συνέχισαν οι μεταπτυχιακοί μας να κάνουν εφαρμογές θεατροπαιδαγωγικών παιχνιδιών, όπως και άλλοι εθελοντές. Το ίδιο έγινε και στο Κατάστημα της Τίρυνθας με τους ίδιους, τους μεταπτυχιακούς και τη συνεργάτριά μου Βαλεντίνα Μιχαήλ, στην οποία οι έγκλειστοι κατέγραψαν ιστορίες της ζωής τους. Στην Τίρυνθα συνέχισε όλο το χρόνο η Δήμητρα Κουγιά και ο Δημήτρης Μπάρλας με κείμενα και συζητήσεις. Επίσης πήραν μέρος πολλοί άλλοι εθελοντές διδάσκοντες που πήγαν για μια ή δύο φορές. Εδώ παρουσιάζεται το φαινόμενο οι Αγροτικές φυλακές να έχουν πολύ λίγο κόσμο, Έτσι σταματήσαμε το Πάσχα και συνεχίζουμε κατ΄εξαίρεση.
Αρχές Μαΐου οργάνωσα ένα 15θήμερο στις φυλακές της Τρίπολης, κατόπιν εκφρασμένης επιθυμίας του Διευθυντή, Αντώνη Τσουρέκη. Τα μαθήματα πήγαν εξαιρετικά καλά, ενώ τα πρωτεία πήραν τα μαθήματα Κινηματογράφου με τον Γιώργο Ντέμο και τη Σοφία Μιχαλοπούλου και Κατερίνα Καραναγνώστη. Έτσι λοιπόν αρχές Ιουλίου οργανώνεται το δεύτερο 15θήμερο μαθημάτων για τις φυλακές της Τρίπολης. Τα περισσότερα μαθήματα εμπεριέχουν δημιουργική ανατρεπτική γραφή, όπως ταξιδεύοντας, οι εφημερίδες, η κινηματογραφική γραφή, η δημιουργία ενός βιβλίου, ο εαυτός μας και η τέχνη κά στην οποία δίνουν τη ψυχή τους οι έγκλειστοι, μορφωμένοι με έφεση μεγάλη να γράψουν και να συζητήσουν. Εργάστηκα και εγώ τρεις μέρες με χαϊκού από την Ιαπωνία μέχρι τον Χάνδακα της Κρήτης με μαντινάδες και έζησα υπέροχες στιγμές με τη δημιουργικότητα των εγκλείστων που απογειώθηκε. Υπήρχαν και δέκα Κρητικοί στην ομάδα. Εκεί να δείτε μαντινάδες που εμπνεύστηκαν. Θα λεγα όμως ότι όλοι ήταν τόσο δοτικοί που έγραψαν ανεπανάληπτα. Στο τέλος πήγα να τους δώσω τις βεβαιώσεις τους και τα βιβλία που τους πρόσφερε ο εκδοτικός οίκος «Απαρσις», και ο εκδοτικός οίκος «Τόπος».
Επίσης 25 με 26 Ιουνίου έγινε ένα συγκλονιστικό διήμερο στις φυλακές Κορυδαλλού. Οι μεταπτυχιακοί μας φοιτητές το Σάββατο 25 Ιουνίου, το απόγευμα παρουσίασαν έξι έργα κουκλοθεάτρου διάρκειας 10΄το καθένα στους έγκλειστους και την Κυριακή το πρωί, ημέρα επισκεπτηρίου, πέντε έργα για τα παιδιά που κρατούσαν αγκαλιά οι έγκλειστοι. Η ευρηματικότητα των μεταπτυχιακών παρουσίασε μεγάλα αντικείμενα, μάσκες και περίεργες κατασκευές που όλοι θαυμάσαμε και συγχαίρουμε τόσο αυτούς που τα δημιούργησαν όσο και τους έγκλειστους με τα παιδιά τους που τα παρακολούθησαν και συμμετείχαν σε αυτά. Επίσης να ευχαριστήσω τις φυλακές από τον πρώτο υπάλληλο μέχρι την διευθύντρια κα Μαίρη Στέφη, που μας διευκόλυναν τόσο σε όλα.
► Μέσα από τη δική σας βιωματική και επαγγελματική οπτική, εκτιμάτε ότι επιδρά καταλυτικά στους έγκλειστους που εκτίουν ποινές η παρουσία σας ως μια δημιουργική παρέμβαση σε μια “βαριά” καθημερινότητα;
Άλκηστις Κοντογιάννη: Θα σας απαντήσω με λίγες φράσεις δικές τους, που τα λένε όλα:
— Μας φέρνετε τον έξω κόσμο μέσα.
— Αλλάζει η ζωή μας εδώ με την παρουσία σας.
— Τα λέω όλα στο παιδί μου, στο τηλέφωνο.
— Γνώρισα κάποιους στο διπλανό θάλαμο και τους κατάλαβα. Με βοήθησαν τα μαθήματα.
— Όχι μόνο εδώ, αλλά με αυτά που κάνουμε νομίζω ότι αρχίζω και καταλαβαίνω τους άλλους
— Μετά από τόσα που μας προσφέρετε, νομίζετε ότι μπορώ εγώ να βγω έξω και να κάνω τα ίδια;;; Αποκλείεται.
Αυτό μας δίνει τη μεγαλύτερη χαρά, ότι υπάρχει ελπίδα αλλαγής, ίσως σε έναν, ίσως σε δύο, ίσως σε τρεις, ίσως σε πολλούς.
Πόσο συγκινήθηκα μια μέρα στο Μοναστηράκι που άκουγα ένα ένρινο και δυνατό, «κυρία Άλκηηηηη», «κυρία Άλκηηηηη». Ήτανε ένας Πακιστανός από την Τίρυνθα που με είδε μες στον κόσμο. Κατ΄αντιστοιχία προς τον Κραουνάκη, για μένα «Αυτή η φωνή μένει»
Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στο Facebook και στο Google News
Ειδήσεις από: Ναύπλιο – Άργος – Ερμιονίδα – Τρίπολη –Κορινθία – Αθλητικά – Άρθρα – Αποκλειστικές Έρευνες και Συνεντεύξεις.
