
Στην επιστήμη της Ψυχολογίας επιθετικότητα σημαίνει πράξη κατά την οποία κάποιος πληγώνει σκόπιμα κάποιον άλλο. Υπάρχουν δυο μορφές επιθετικότητας, η συντελεστική και η εχθρική.
Η συντελεστική έχει συγκεκριμένο σκοπό, για παράδειγμα το παιδί που χτυπάει ένα άλλο παιδί για να αποκτήσει ένα παιχνίδι. Αντίθετα, η εχθρική αφορά μια επιθετική ενέργεια με σκοπό να εκδικηθεί τον άλλον ή να του επιβάλλει την κυριαρχία του. Όλοι γνωρίζουμε ότι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδηγούν στην επιθετική συμπεριφορά των παιδιών είναι η μίμηση της συμπεριφοράς των ενηλίκων, οι οποίοι αποτελούν πρότυπα συμπεριφοράς. Αλλά πώς έχει προκύψει αυτή η αντίληψη σύμφωνα με τις αρχές της Eξελικτικής Ψυχολογίας;
Αρκετά χρόνια μετά την Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud (1856 – 1939) ότι οι ρίζες της επιθετικότητας βρίσκονταν στα σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα, αναπτύχθηκε η Θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης από τον Bandura (1925 – 2021) και τους συνεργάτες του. Αυτοί εξήγησαν τη μάθηση μιας συμπεριφοράς μέσω της παρατήρησης της συμπεριφοράς κάποιου άλλου, του μοντέλου/προτύπου. Δηλαδή μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία και το περιβάλλον «διδάσκουν» στο παιδί να είναι επιθετικό. Πάρα πολλές έρευνές τους έδειξαν ότι όσο περισσότερο το άτομο βρίσκεται εκτεθειμένο σε πρότυπα επιθετικής συμπεριφοράς τόσο περισσότερο αυξάνεται η δική του βίαιη συμπεριφορά.
Το 1963 οι Bandura, Ross & Ross έκαναν μια έρευνα για τη δύναμη του προτύπου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που άφησε εποχή. Είναι το γνωστό «Bobo Doll experiment». Οι ερευνητές έδειξαν σε μια ομάδα παιδιών ένα βίντεο όπου ένας ενήλικας έπαιζε επιθετικά και βίαια με μια μεγάλη φουσκωτή πλαστική κούκλα – παλιάτσο. Αυτή ήταν σχεδιασμένη να λειτουργεί σαν σάκος του μποξ ώστε έπειτα από κάθε χτύπημα να επιστρέφει στην όρθια θέση. Ακόμη, στα πλαίσια του πειράματος, έβαλαν μια άλλη ομάδα παιδιών να δει ένα άλλο βίντεο όπου ένας ενήλικας έπαιζε ήρεμα με πλαστικά παιχνίδια – εργαλεία. Στη συνέχεια οι ερευνητές σκόπιμα αρνήθηκαν στα παιδιά και των δυο ομάδων να παίξουν με τα παιχνίδια που είχαν στη διάθεσή τους, για να τους προκαλέσουν απογοήτευση. Στο τελικό στάδιο του πειράματος άφησαν τα παιδιά να παίξουν με τα παιχνίδια συμπεριλαμβανομένης και της κούκλας Bobo. Όσα παιδιά είχαν δει το βίντεο με τον ενήλικα να χτυπάει την κούκλα Bobo ήταν πολύ πιο επιθετικά από όσα είχαν δει το βίντεο με τον ενήλικα να παίζει ήρεμα με πλαστικά παιχνίδια-εργαλεία.
Η παραπάνω έρευνα είναι πολύ σημαντική για να κατανοήσουμε το ρόλο της βίας στις κοινωνίες όπου ζούμε. Παιδιά που βιώνουν ή παρακολουθούν σκηνές βίας ως παρατηρητές είναι πολύ πιθανό να γίνουν επιθετικά ή μελλοντικά ενήλικες με εγκληματική συμπεριφορά. Ευτυχώς, οι αρχές της Κοινωνικής Μάθησης υποδεικνύουν τρόπους μείωσης της επιθετικότητας με την παρακολούθηση προτύπων μη επιθετικής συμπεριφοράς.
Στην πράξη ελέγχουμε τα τηλεοπτικά προγράμματα που βλέπει ένα παιδί και το ενθαρρύνουμε να παρακολουθεί αυτά που προάγουν την ηθική συμπεριφορά. Τονίζουμε ως γονείς και εκπαιδευτικοί ότι είναι απαράδεκτο να επιλύουμε διαφωνίες με επιθετικό τρόπο. Προσφέρουμε στα παιδιά ευκαιρίες να συμπεριφέρονται με συνεργατικό και θετικά κοινωνικό τρόπο. Τέλος, τα εκπαιδεύουμε στον αυτοέλεγχο και στο να αντιμετωπίζουν το θυμό τους με εποικοδομητικό τρόπο.
*Φιλόλογος, Μεταπτυχιακό «Εκπαιδευτική Ψυχολογία» και Μεταπτυχιακό «Διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας»
Βιβλιογραφικές πηγές
Feldman, R.S., 2011. Εξελικτική Ψυχολογία: Δια βίου ανάπτυξη.(Επιμ. Η. Μπεζεβέγκης). Εκδόσεις Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.
Δικτυογραφία
∙ Albert Bandura, Social Learning and his Bobo Doll experiment – Bing video
∙ ALBERT BANDURA | Psychologist | Social Psychology | Stanford University | California
Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στο Facebook και στο Google News
Ειδήσεις από: Ναύπλιο – Άργος – Ερμιονίδα – Τρίπολη –Κορινθία – Αθλητικά – Άρθρα – Αποκλειστικές Έρευνες και Συνεντεύξεις.