Ο άνθρωπος από τη βρεφική κιόλας ηλικία αναπτύσσει δεσμούς με τους «σημαντικούς άλλους». Η προσκόλληση παιδιού – γονιού είναι ο θεμέλιος λίθος για τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Ο Spitz (1947) πρώτος είχε εντοπίσει τις αρνητικές επιδράσεις της ιδρυματοποίησης των βρεφών, τα οποία υπέφεραν από κατάθλιψη έπειτα από τη διακοπή της σχέσης μητέρας – βρέφους. Οι εθολόγοι Harlow (1959) και Lorenz (1965) μελέτησαν την πρόωρη αποκοπή των παιδιών από τις μητέρες στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αλλά πατέρας της θεωρίας της προσκόλλησης θεωρείται ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής John Bowlby (1969). Τόνισε ότι το βρέφος όταν βρίσκεται σε κίνδυνο νιώθει ασφάλεια κοντά σε ένα μόνο άτομο, τη μητέρα. Με την παρουσία της η περιέργεια του μωρού το οδηγεί να εξερευνήσει τον κόσμο και να αυτονομηθεί. Το κλάμα, το άγγιγμα, η κραυγή, το χαμόγελο και οποιαδήποτε άλλη συμπεριφορά ευνοεί την επαφή μαζί της είναι έμφυτες και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για την επιβίωση δια μέσου των αιώνων.
Η πιο κοντινή συνεργάτιδα του Bowlby, η Ainswoth (1978) επινόησε την τεχνική η «Συνθήκη του ξένου» (https://www.youtube.com/watch?v=QTsewNrHUHU). Σύμφωνα με αυτή στην ασφαλή προσκόλληση το παιδί νιώθει ασφαλές με την παρουσία της μητέρας και εξερευνά το άγνωστο περιβάλλον. Κατά την απουσία της μητέρας διατηρεί οικειότητα με το ξένο άτομο. Συνεπώς, αυτονομείται. Στην αποφευκτική ή ανασφαλή προσκόλληση το παιδί δεν βασίζεται στη μητέρα λόγω της απόρριψης που νιώθει αλλά αλληλεπιδρά άνετα με το ξένο άτομο. Τέλος, στην αμφιθυμική προσκόλληση το παιδί δεν βασίζεται στη μητέρα λόγω της ασυνάρτητης συμπεριφοράς της. Δυστυχώς, τα βρέφη της αποφευκτικής και αμφιθυμικής προσκόλλησης στην ηλικία τεσσάρων ετών δεν είναι πολύ κοινωνικά, απομονώνονται, επιτίθενται σε φίλους και είναι αντιδραστικά προς τους ενήλικες. Αντίθετα, τα βρέφη της ασφαλούς προσκόλλησης αναπτύσσουν αρχηγικές ικανότητες και το χάρισμα της δοτικότητας.
Οι συνέπειες της ποιότητας της προσκόλλησης είναι μακροπρόθεσμες. Η βρεφική εμπειρία της προσκόλλησης επανεμφανίζεται σε παρόμοιες καταστάσεις, για παράδειγμα ένα άτομο μπορεί να νιώσει τη μητρική απόρριψη μετά από χρόνια από κάποιον άλλο. Τα συμπτώματα της αποδιοργανωτικής προσκόλλησης είναι τα πιο σοβαρά. Το παιδί δεν αναζητά παρηγοριά όταν είναι σε κατάθλιψη, έχει ελάχιστες θετικές σχέσεις, έχει παράλογους φόβους και θυμό, δεν ζητά την άδεια του γονιού για να πάει σε μη οικείο χώρο και φεύγει εύκολα με έναν ξένο ενήλικα (Miljkovitch, 2017).
Σύμφωνα με τη Unicef χιλιάδες παιδιά πέφτουν θύματα παραμέλησης, εγκατάλειψης ή κακοποίησης από τους γονείς τους. Για αυτούς τους λόγους δεν πρέπει να αφήνουμε ανυπεράσπιστα τα παιδιά που έχουν βιώσει προβληματική προσκόλληση ή μεγαλώνουν σε ιδρύματα ή έχουν γονείς καταθλιπτικούς ή με κακές συζυγικές σχέσεις. Ένα τέτοιο παιδί δεν μπορεί να ελέγξει τα αρνητικά του συναισθήματα με οδυνηρές συνέπειες.
Αντίθετα, μαθητές που είχαν ασφαλή προσκόλληση με τη μητέρα χρησιμοποιούν παρόμοιο τρόπο προσκόλλησης με τον καθηγητή, νιώθουν ασφάλεια μαζί του ανάλογα, βέβαια, και με το στυλ του και μαθαίνουν πιο εύκολα (Grant, 2014).
Συνεπώς, το αίσθημα ασφάλειας κι εμπιστοσύνης του παιδιού στον εαυτό του και στους συνανθρώπους του είναι ο θεμέλιος λίθος της υγιούς ανάπτυξης της προσωπικότητας. Ως πολιτισμένες κοινωνίες έχουμε χρέος να συμπαρασταθούμε σε παιδιά και γονείς, δηλαδή να γίνει παρέμβαση στο σύστημα.
Σταυρούλα K. Γιαννουλοπούλου – Φιλόλογος,
Μεταπτυχιακό «Εκπαιδευτική Ψυχολογία» και Μεταπτυχιακό «Διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας»
Βιβλιογραφικές αναφορές
Balleyguier, G. (1991). Le développement de l’attachement selon le tempérament du nouveau-né. La Psychiatrie De L’Enfant, 34(2), 641.
Feldman, R.S., 2011. Εξελικτική Ψυχολογία: Δια βίου ανάπτυξη.(Επιμ. Η. Μπεζεβέγκης). Εκδόσεις Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.
Miljkovitch, R. (2017). Les troubles de l’attachement et leurs conséquences à long terme. Publisher: Elsevier Masson.
Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στη σελίδα μας στο Facebook
Στην ομάδα και στις ειδήσεις της Google News
