Με τι, άραγε, μοιάζει το πένθος; Ένα φτερούγισμα δυνατό διαπερνά το στομάχι, το μυαλό θολώνει σα μεθυσμένο, ξεροκαταπίνω αμήχανα, δεν θέλω να πιστέψω, δεν μπορώ να καταλάβω, αρνούμαι… H έννοια του πένθους εισήχθη για πρώτη φορά από το διάσημο ψυχαναλυτή Freud. To πένθος είναι μια ατομική εμπειρία βαθιάς θλίψης και πόνου.
Όπως κι αν βιώνει κάθε άνθρωπος την απώλεια του αγαπημένου του προσώπου ο θάνατος είναι ένα σημαδιακό γεγονός, μια μετάβαση για ολόκληρη την κοινωνία αφού τελειώνει ο κύκλος της ζωής ενός μέλους της. Πόσο περισσότερο όταν πρόκειται για ένα απροσδόκητο γεγονός που μόνο σε ταινία τρόμου θα μπορούσε κανείς να το δει…
Η κηδεία και η κάθε μορφής συμπαράσταση σε αυτή την περίπτωση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εκφραστούν τα συναισθήματα οδύνης και παρηγοριάς των φίλων, των συγγενών, των συμπασχόντων. Η συνειδητοποίηση της απώλειας μπορεί να οδηγήσει σε βαθιά δυστυχία τους οικείους του εκλιπόντος, ακόμη και σε κατάθλιψη που δεν είναι αφύσικο. Δεν περνούν όλοι οι άνθρωποι την οδύνη με τον ίδιο τρόπο, ούτε υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Ένα είναι βέβαιο, ότι η οδύνη είναι αβάσταχτη στον αιφνίδιο θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου και μάλιστα νεαρής ηλικίας γιατί θεωρείται άδικος.
Ένας ενήλικας μπορεί να κατανοήσει την πραγματικότητα του γεγονότος του θανάτου ενώ ο έφηβος τον θεωρεί αδιανόητο. Ένα παιδί, όμως, έχει ανάγκη από βοήθεια για να διαχειριστεί το πένθος. Ήρεμα και ξεκάθαρα πρέπει να μάθει την αλήθεια, να απαντηθούν τα ερωτήματά του με ειλικρίνεια, τρυφερότητα και κατανόηση. Εκφράσεις όπως «έφυγε μακριά», «είναι στον ουρανό» πρέπει να αποφεύγονται. Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να μιλάνε για τα συναισθήματά τους και να μοιράζονται τις αναμνήσεις των αγαπημένων τους με τρόπους δημιουργικούς όπως ζωγραφιές, ποιήματα, γράμματα. Το γέλιο, το παιχνίδι μπορεί να γίνει τρόπος να τιμηθεί το πρόσωπο που έφυγε για πάντα.
H εκπαίδευση για το θάνατο είναι ένας τομέας της επιστήμης που εξοικειώνει τους μαθητές με το θάνατο ως βιολογικό φαινόμενο αλλά και ιστορικό, κοινωνικό, παγκόσμιο. Oι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να επιφορτιστούν με τα καθήκοντα του ψυχολόγου αλλά να είναι σε θέση να διαχειριστούν τις πρώτες αντιδράσεις των μαθητών. Η εκπαίδευση στη διαχείριση κρίσεων πρέπει να αποτελεί μέρος κάθε σύγχρονου σχολικού προγράμματος.
*Σταυρούλα K. Γιαννουλοπούλου – Φιλόλογος,
Μεταπτυχιακό «Εκπαιδευτική Ψυχολογία»
και Μεταπτυχιακό «Διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης / Ξένης Γλώσσας»
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Feldman, R.S., 2011. Εξελικτική Ψυχολογία: Δια βίου ανάπτυξη.(Επιμ. Η. Μπεζεβέγκης). Εκδόσεις Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.
Poirier, P.-A. (2000). L’éducation à la perte et au deuil. Frontières, 13(1), 40–44. https://doi.org/10.7202/1074224ar
