ΣΟΚ! Το σύνδρομο του κακοποιημένου παιδιού…

Σταυρούλα Γιαννουλοπούλου — Της **Σταυρούλας Γιαννουλοπούλου***

ΣΟΚαριστική είναι παγκοσμίως η αλματώδης άνοδος της παιδικής κακοποίησης…
Χιλιάδες παιδιά στερούνται παρανόμως ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο για τη σωματική, νοητική, πνευματική, ηθική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Οι «meta – προηγμένες» κοινωνίες δεν εφαρμόζουν την Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών του 1989 για τα δικαιώματα των παιδιών 0-18 ετών. Δεν αψηφείται προκλητικά η αξιοπρεπής τους διαβίωση;

Το σύνδρομο του κακοποιημένου παιδιού αναδύθηκε στη δεκαετία του ’60 από τον Kempe. Αλλά λόγω της δυσκολίας διάκρισης των μορφών της κακοποίησης μόλις τη δεκαετία του ’90 διατυπώθηκε ο ορισμός της. Πρόκειται για συμπεριφορά πέρα από κανόνες που προκαλεί σωματική και συναισθηματική βλάβη. Οπωσδήποτε έχει συνέπειες στο παιδί, από ήπιες μέχρι πιο σοβαρές.

Τύποι κακομεταχείρισης:

Παραμέληση του παιδιού με έλλειψη παροχής τροφής, ιατρικής περίθαλψης, στέγης και επίβλεψης.
Ψυχολογική ή συναισθηματική κατάχρηση με γελοιοποίηση του παιδιού, τρομοκρατία ή υπερβολικό έλεγχο.
Σωματική κακοποίηση με χτυπήματα, καψίματα, χαστούκια και κλοτσιές.
Σεξουαλική κακοποίηση/θωπεία με άγγιγμα, χάδια ή φίλημα σε διάφορα επίμαχα σημεία του σώματος, ολοκληρωμένη επαφή, λήψη γυμνών φωτογραφιών ή συμμετοχή σε πορνογραφία.

Δυστυχώς δεν γίνονται πάντα γνωστά τα πραγματικά ποσοστά των σεξουαλικώς κακοποιημένων παιδιών. Το 33% των γυναικών και το 42% ανδρών δεν αποκάλυψαν ποτέ σε κανέναν τι είχαν υποστεί. Είτε ήταν μια και μοναδική φορά είτε επαναλαμβανόμενες βίαιες επιθέσεις είτε μια μακρά περίοδος αποπλάνησης και «περιποίησης» σίγουρα πρόκειται για τραυματικές εμπειρίες από τη φύση τους.

Ο δράστης. Ξένος ή γνωστός της οικογένειας ή και μέλος της οικογένειας. Το 82% των δραστών άνδρες. Ένας τύπος δραστών είναι οι παιδεραστές που διεγείρονται μόνο με παιδιά είτε με πράξεις είτε στη θέα παιδιών. Άλλες μελέτες φανέρωσαν ότι το 27-36% των δραστών εναντίον παιδιών ήταν και οι ίδιοι παιδιά κάτω των 18 ετών ή και αδέρφια, σε αναλογία 20 αγοριών με 1 κορίτσι.

Στη σχέση παιδικής κακοποίησης το παιδί πέφτει θύμα χειρισμού ή φόβου ενός μεγαλύτερού του τουλάχιστον πέντε χρόνων. Ο δράστης διαστρεβλώνει τις έννοιες «αγάπη», «ευχαρίστηση» και «αμοιβή». Αν το παιδί προδώσει το «μυστικό» το χαρακτηρίζει «κακό» παιδί. Το παιδί – θύμα δεν έχει τον έλεγχο, κατηγορεί τον εαυτό του, νιώθει ντροπή και ενοχές. Υποφέρει από το αίσθημα του στιγματισμού. Οι αντιδράσεις των άλλων που ίσως το θεωρούν υπεύθυνο για ό,τι έγινε μπορεί να το οδηγήσουν σε απομόνωση ή σε ακραίες περιπτώσεις σε αυτοκτονία.

Φανερές επιπτώσεις στη ζωή των κακοποιημένων παιδιών: αποφυγή σχολείου, διάσπαση προσοχής, χαμηλές σχολικές επιδόσεις, ανορεξία, πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, ενούρηση για τα πιο μικρά παιδιά, ξεσπάσματα θυμού, αϋπνίες, εφιάλτες, κατάχρηση ουσιών, ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά για την ηλικία τους, επαναθυματοποίηση, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.

Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα! Πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να αλλάζουν τις λανθασμένες εντυπώσεις, να μην κατηγορούν τον εαυτό τους, να διακρίνουν το καλό από το κακό άγγιγμα, να απομακρύνονται από απόπειρες παρενόχλησης, να ενημερώνουν τους γονείς και τους δασκάλους αν κάποιος τα κάνει να νιώσουν άσχημα, να ξέρουν ότι δράστες δεν είναι μόνο άγνωστοι στο δρόμο ή στο διαδίκτυο αλλά και γνωστοί της οικογένειας.

Η πιο σημαντική προστασία είναι η μητέρα που υποστηρίζει το κακοποιημένο παιδί της, που το ακούει με ενδιαφέρον και συμπάσχει μαζί του. Η επικοινωνία με ειδικούς, η κατάρτιση των εκπαιδευτικών, η επιμόρφωση του πληθυσμού, η δημοσιοποίηση του προβλημάτος, η θεραπεία πιθανών δραστών, οι νομοθετικές αλλαγές, η χρηματοδότηση αυτών των προσπαθειών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο είναι μέτρα που μπορούν να περιορίσουν την έκταση αυτού του φαινομένου. Αν δεν προστατευθούν τα παιδιά, όποια σχέδια προόδου θα σβήσουν και οι μελλοντικές κοινωνίες θα αυτοκαταστραφούν.

Σταυρούλα K. Γιαννουλοπούλου – Φιλόλογος, Μεταπτυχιακό «Εκπαιδευτική Ψυχολογία» και Μεταπτυχιακό «Διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας»

Ενδεικτική βιβλιογραφία

«Article 1 of the Convention on the Rights of the Child». Website of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR). United Nations. 20 Νοεμβρίου 1989. Wenar, C. & Kerig, P. (2000).Developmental psychopathology: From infancy through adolescence (4th ed.). McGraw-Hill.