Ζωγράφισα για τον εαυτό μου
ένα μεγαλόπρεπο πεπρωμένο,
σε μορφή κυκλικής χρυσής χίμαιρας.
Ένας λόγος ψεύτικος που πλάθεται από τον ομιλητή για να εντυπωσιάσει ή διότι του είναι πιστευτός, εμείς οι ακροατές λέμε είναι μύθος ή παραμύθι. Ένας λόγος αλληγορικός με αναφορά σε ζώα και φυτά που μιλούν, πάλι παραμύθι τον λέμε (Αισώπειοι μύθοι). Έχουμε και την μυθική παράδοση που αναφέρεται σε θεούς και ήρωες, μυθολογία τη λέμε. Τελικά τι είναι μύθος και τι παραμύθι ακόμα και θρύλος; Ως προς την μορφή έχουν ομοιότητες, αφού εμφανίζονται σε όλους τους λαούς, είναι είδη πρωτόγονης τέχνης της διήγησης και οι κανόνες για το ύφος τους είναι ίδιοι.
Ως προς το περιεχόμενο όμως ο μύθος έχει στην φύση του θρησκευτικό χαρακτήρα, ενώ το παραμύθι και ο θρύλος ουδεμία σχέση έχουν με την θρησκεία. Ο μύθος διαδραματίζεται στην σφαίρα του υψηλού, του καταπληκτικού και σχετίζεται με τον τρόμο που προκαλεί το ιερό, ενώ ο θρύλος και το παραμύθι παραμένουν στην σφαίρα της ανθρώπινης ζωής και ο μεν θρύλος έχει την τάση να συνδέει ορισμένα πρόσωπα με ανδραγαθίες σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, το δε παραμύθι να αιωρείται πάνω από τόπο και πάνω από χρόνο. Η φαντασία που παίζει πρωταρχικό ρόλο σε όλα, στον μύθο χαλιναγωγείται από σεβασμό και φόβο δείγμα αναγνώρισης της επιβλητικότητας και του μεγαλείου της ανώτερης δύναμης, ενώ στο παραμύθι και στον θρύλο οργιάζει αχαλίνωτη και πραγματοποιεί το αδύνατο. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει καμία σχέση εξάρτησης μεταξύ μύθου και παραμυθιού παρά μόνο αλληλεπίδραση.
Η ανθρώπινη φαντασία γονιμοποιείται από φυσικά φαινόμενα και από τα βιώματα της ανθρώπινης ψυχής. Ο ήλιος, ο αέρας, η καταιγίδα, τα σύννεφα, το ουράνιο τόξο, ο σεισμός είναι μερικά από τα φαινόμενα. Η παραγωγή ζωής, ο θάνατος, ο ύπνος είναι μυστήρια και απαιτούν λύση. Στα βιώματα τέλος συμπεριλαμβάνονται τα όνειρα και ο εφιάλτης όπως επίσης η έκσταση και τα οράματα.
Ο μύθος είναι κάποιο είδος γλώσσας, ένας τρόπος έκφρασης με ψυχικό περιεχόμενο προκειμένου να εννοηθεί το θεϊκό και συναρμολογείται με στοιχεία της πραγματικότητας που δεν συνδέονται μεταξύ τους με την λογική, αποτελεί δηλαδή γνώρισμα της προ λογικής συνείδησης και ενός ισχυρού συναισθήματος. Θρησκευτικά βιώματα εκφράζει και δίνει σχήμα στο θείο.
Μύθος και θρησκεία δεν ξεχωρίζουν αρχικά. Το μυθοπλαστικό πνεύμα του ανθρώπου τροφοδοτεί συνεχώς την θρησκεία και είναι αυτό που δημιουργεί όλες τις απρόσωπες δυνάμεις που στην συνέχεια εκδηλώνονται μέσω της θρησκείας ως τοτέμ (φυσικό αντικείμενο με ιερές ιδιότητες), φετίχ (ζώο ή αντικείμενο με ιερές ιδιότητες), ταμπού (πρόσωπο ή αντικείμενο, ιερό ή μολυσμένο που δεν το πλησιάζουμε) και γενικά τον ανιμισμό (θεωρία που δίνει ψυχή σε αντικείμενα της φύσης). Στην συνέχεια το ίδιο το μυθοπλαστικό πνεύμα του ανθρώπου ξεφεύγει από την σφαίρα της θρησκευτικότητας σε πιο κοινή σφαίρα, λειτουργεί περισσότερο με την φαντασία, εμπλουτίζει με λεπτομέρειες και νέα γνωρίσματα τον υπάρχοντα μύθο, συνδέει περισσότερους μύθους σε ενιαίο σύνολο φτιάχνοντας έτσι την μυθολογία. Τούτα είναι προϊόντα τέχνης, καλλιτεχνικό δημιούργημα ποιητή ή καλλιτέχνη. Ο μύθος τώρα είναι λογοτεχνία.
Συγγένεια μεγάλη υπάρχει ανάμεσα στον μύθο και στην ποίηση και τούτο διότι και τα δύο χρειάζονται την φαντασία. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα που βρίσκουμε στην μορφή και των δύο είναι η καθαρότητα και η πλαστική εποπτικότητα της διήγησης με τις οποίες ψυχώνονται τα άψυχα, προσωποποιούνται τα αντικείμενα, διαφοροποιούνται τα όρια μεταξύ ανθρώπων και ζώων, αρετές και κακίες γίνονται κάτι συγκεκριμένο με περιγραφή ενεργειών και τα πρόσωπα χαρακτηρίζονται με την απαρίθμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και άλλα. Παραδείγματα πολλά, από τον Όμηρο με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μέχρι τον Δάντη με την θεία κωμωδία, τον Γκαίτε με τον Φάουστ (ένας άντρας δίπλα μόνο με τις χίμαιρές του), τον Νίτσε με τον ‘’Ζαρατούστρα’’.Γι αυτό η μυθολογία που κληρονομήσαμε είναι ένα όμορφο μείγμα από στοιχεία φιλολογικά γεμάτα θρησκευτικότητα.
Για τις ρίζες του μύθου μπορούμε να πούμε πως υπάρχουν στην ψυχή των ανθρώπων. Ο μύθος ανήκει στις πρώτες αντιδράσεις του ανθρώπινου πνεύματος προς το περιβάλλον. Αυτό είναι το μυθοπλαστικό πνεύμα, αυτό που χωρίς μεσιτεία λογικής σκέψης, δίνει σχήματα και μορφές δια να εκφράσει την ψυχή του πρωτόγονου ανθρώπου. Γεγονότα του εξωτερικού κόσμου, γίνονται στον άνθρωπο βιώματα που με ενορατική σύλληψη ο ίδιος δίνει περιεχόμενο στην βούληση που κρύβεται πίσω από αυτά. Αυτή η βούληση είναι γι αυτόν μυθική οντότητα – θεϊκότητα. Είναι το ίδιο πνεύμα που ανθρωποποιεί τα πάντα, το άψυχο το κάνει έμψυχο, το υπερφυσικό φυσικό, δίνει μορφή στα ασχημάτιστα και μάλιστα εδώ είναι ο λόγος που πολλοί φιλόσοφοι είπαν ότι ο μύθος είναι μέσο άμυνας κατά όλων που δεν είναι όμοια με αυτόν. Η άμυνα είναι η μεταβολή του ξένου σε συγγενές και όμοιο μ αυτόν, με μία μυθική επίγνωση. Το παιδί όταν τρακάρει στο τραπέζι και πονάει, τιμωρεί το τραπέζι, ‘’κάνοντας ντα με το χέρι του’’, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην συνείδησή του γνωρίζει πως για να πονέσει πρέπει να το χτυπήσει η μητέρα του. Αφού πονάει, ασυνείδητα, ‘’μυθοπλάθει’’ πως για τον πόνο του φταίει το τραπέζι. Αυθόρμητη πράξη που πηγάζει από τα βάθη της ψυχής.
Για να γεννηθεί ένας μύθος χρειάζονται δύο παράγοντες, ένα εξαιρετικό φαινόμενο ή ένα γεγονός ως εκδήλωση του θείου και μια δημιουργική πράξη του ανθρώπινου πνεύματος. Στην παιδική ζωή ξανά. Μικρό παιδί που παίζει με πετρούλες στις οποίες με την φαντασία του δίνει μορφή και ζωή, ξαφνικά βγάζει κραυγή φόβου, διότι μία πετρούλα έγινε λύκος και απειλεί να το δαγκώσει. Αυτή είναι δημιουργική πράξη που την εμπειρία την διαμόρφωσε σε βίωμα.
Ο μύθος συνέβαλε στις διάφορες εκδηλώσεις της πνευματικής ζωής του ανθρώπου και τον πολιτισμό ως προς τις αξιολογικές κατευθύνσεις και τις αξίες. Αναφέρθηκε η θρησκεία και η ποίηση, επίσης και η επιστήμη με την μεταφυσική μορφή και η ιστορία.
Πόσοι μύθοι δεν έχουν χαρακτήρα εξήγησης φυσικού φαινομένου δηλαδή αιτιολογικοί μύθοι. Η γέννηση της αστρολογίας, αλλά και της αστρονομίας από εδώ πηγάζουν, διότι έχουν μέσα τους κάποιον αστρικό μύθο. (Γαλαξίας, το γάλα από τον μαστό της Ήρας). Η φυσική φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων στηρίζεται σε μύθους κοσμογονικούς. Όλα αυτά δεν σημαίνει ότι μύθος και πρωτογενής επιστήμη συμπίπτουν. Όσο η επιστήμη στη συνέχεια στηρίζεται στα πόδια της τόσο απομακρύνεται από τον μύθο.
Περισσότερη σχέση έχει ο μύθος με την μεταφυσική, μάλιστα όπως ορίσθηκε η μεταφυσική, της πίστης και της επιστήμης, θα μπορούσε να ορισθεί ως μύθος που αυξάνεται στο έδαφος της επιστήμης και συγκροτείται με επιστημονικά μέσα. Όσον αφορά την Ιστορία και εδώ έχουμε συμβολή του μύθου, όχι ως προς την πραγματική εξέλιξη της Ιστορίας αλλά ως προς το νόημα και ως προς ένα μέρος του σκοπού της Ιστορίας που έχει υπερβατικό χαρακτήρα. Ιστορικές περιπέτειες μεγάλων ανδρών υψώνονται μέχρι τον μυθικό ουρανό, όπως και ιστορικά γεγονότα μετά πέφτουν στην μυθική διήγηση.
Ο μύθος δεν λείπει από κανένα λαό και αυτό αποδεικνύεται από την Ιστορία των θρησκευμάτων που όλα έχουν βασική αναφορά στη μυθολογία! Έτσι η αυστραλιανή μυθολογία ασχολείται με το πρόβλημα της γέννησης των ταμπού, η μυθολογία των Ζουλού στην Αφρική ασχολείται με την λατρεία των νεκρών, οι μύθοι των Μογγόλων και των Εσκιμώων με την μαγεία, οι μύθοι των Αιγυπτίων με την ζωολατρία.Η μυθολογία των Ελλήνων κύριο χαρακτηριστικό έχει τον ‘’πατέρα ουρανό’’ και την ‘’μητέρα γη’’ όπως και των Ρωμαίων. Στην Γερμανική μυθολογία κυριαρχεί η ιδέα της ‘’μοίρας’’ με κύριο χαρακτηριστικό την απαισιοδοξία.
Μεγάλη είναι η συμβολή των μύθων, περισσότερο των παραμυθιών, στην αγωγή των παιδιών, στην μικρή ηλικία.
Τα παιδιά έχουν μια ροπή προς το υπερφυσικό και ανύπαρκτο και τούτο οφείλεται στην ατέλεια και τη ανακρίβεια των γνώσεων του παιδιού και στην τάση για το μυθικό. Η φαντασία είναι το αίτιο για τούτα, καθόσον αναπτύσσεται νωρίτερα σε σχέση με άλλες ψυχικές και νοητικές δεξιότητες του παιδιού. Οι μύθοι όμως που επιλέγονται για την αγωγή του, πρέπει να είναι κατάλληλοι στα πρώτα χρόνια του και για παιδιά με αυξημένοι φαντασία να δίνονται λιγότεροι μύθοι και καθόλου σε μεγαλύτερα παιδιά, όπου η φαντασία δεν κυριαρχεί. Σε αυτή πρέπει να δίνεται ύλη πραγματικού περιεχομένου.
Μία αποδιοργάνωση του εσωτερικού ματιού, μία παραλυσία της σκέψης τι να πω;
Σας χαιρετώ εις το επανιδείν
Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στο Facebook και στο Google News
Ειδήσεις από: Ναύπλιο – Άργος – Ερμιονίδα – Τρίπολη –Κορινθία – Αθλητικά – Άρθρα – Αποκλειστικές Έρευνες και Συνεντεύξεις.
