Μια Φωνή από την Αφρική – Τιμώντας τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο της Αλβανίας

Η Πνευματική Κληρονομιά του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου

Μέσα από τις προσωπικές μνήμες του Μητροπολίτη Κένυας κ.κ. Μακάριου και την κοινή τους ιεραποστολική πορεία στην Αφρική, το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί έναν φόρο τιμής σε έναν μεγάλο πατέρα, δάσκαλο και φίλο…

Η Ορθόδοξη Εκκλησία πενθεί βαθιά σήμερα. Έχασε έναν υιό, έναν διδάσκαλο και έναν μεγάλο Ιεράρχη: τον Μακαριώτατο Αναστάσιο της Αλβανίας. Για εμάς εδώ στην Κένυα, η απώλεια αυτή είναι εξίσου βαθιά όσο και για την Εκκλησία της Αλβανίας. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός, καθώς υπηρέτησε κατά τα πρώτα και κρίσιμα χρόνια της Πατριαρχικής μας Ιερατικής Σχολής στο Ναϊρόμπι. Η προσφορά του ξεπέρασε τα σύνορα της Κένυας, διαμορφώνοντας πνευματικά πολλές ψυχές σε ολόκληρη την Ανατολική Αφρική, περιλαμβανομένων της Ουγκάντας και της Τανζανίας.

- Advertisement -

Για εμένα, οι αναμνήσεις παραμένουν ζωντανές. Ήταν Οκτώβριος του 1981 και περπατούσα στους διαδρόμους της Αποστολικής Διακονίας στην Αθήνα. Με θεία πρόνοια συνάντησα τον Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος τότε ήταν διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας. Είχε πρόσφατα διοριστεί από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας ως Επιθεωρητής της Αρχιεπισκοπής Ειρηνουπόλεως, η οποία περιλάμβανε την Κένυα, την Ουγκάντα και την Τανζανία. Όταν με είδε, χάρηκε ειλικρινά και μου είπε πως με έψαχνε. Μου ζήτησε να τον συνοδεύσω και να βοηθήσω στο Ναϊρόμπι.

Είχα ήδη επισκεφθεί το Ναϊρόμπι το 1977, αποσταλείς για να επιθεωρήσω τις εγκαταστάσεις και να οργανώσω το άνοιγμα της Ιερατικής Σχολής, σύμφωνα με την επιθυμία και εντολή του ιδρυτή και χορηγού της, Μακαρίου Γ΄ Αρχιεπισκόπου Κύπρου. Λίγο αργότερα αναχώρησα για μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά τώρα βρισκόμουν πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ιεράρχη που κατευθυνόταν προς το Ναϊρόμπι — τον ίδιο τόπο που ο πνευματικός μου πατέρας, Άγιος Σωφρόνιος, είχε προφητεύσει ως τον προορισμό μου.

Η φωτογραφία που επισυνάπτω αφηγείται τη δική της ιστορία — ένας νεαρός άνδρας καθισμένος δίπλα στον Αρχιεπίσκοπο που κάποτε θα διαδεχόταν. Τότε δεν είχα ούτε σκέψη για χειροτονία, μοναχισμό ή ακόμη και γάμο. Ο μοναδικός μου σκοπός ήταν να διδάξω και να εργαστώ για την Ιερατική Σχολή. Πόσο θαυμαστά είναι τα σχέδια του Θεού, που αποκαλύπτονται σε εμάς εν καιρώ!

Πολλοί συνόδευσαν τον Αρχιεπίσκοπο στην ιεραποστολική του αποστολή στην Ανατολική Αφρική: κληρικοί και μοναχές, άνδρες και γυναίκες αφιερωμένοι στον ιεραποστολικό σκοπό. Ανάμεσά τους ίσως ήμουν ο νεότερος, εργαζόμενος μαζί του και με τους συνεργάτες του, ωριμάζοντας υπό την καθοδήγησή του. Τώρα βρίσκεται στον Παράδεισο, θερίζοντας τον αιώνιο καρπό των κόπων του. Η κληρονομιά του ζει όχι μόνο εδώ στην Κένυα, αλλά και στην Αλβανία, όπου αφήνει πίσω του μία Εκκλησία μεταμορφωμένη από το όραμα και την ηγεσία του.

Ο καθένας μας έχει προικιστεί από τον Θεό με σοφία και γνώση, αρκετά για να καθοδηγήσουμε τη ζωή μας σύμφωνα με το θείο θέλημά Του. Κι όμως, ως ανθρώπινα όντα — ακόμη και ως μέλη της Εκκλησίας — κάποιες φορές απομακρυνόμαστε από τον τελικό μας προορισμό, μπλεκόμαστε σε συγκρούσεις ή παρεξηγήσεις. Σε τέτοιες στιγμές, συχνά δεν βλέπουμε ότι οι πρώτοι που υποφέρουν είμαστε εμείς οι ίδιοι. Αυτό είναι μέρος της ανθρώπινης κατάστασης, ακόμη και για εμάς που ευαγγελιζόμαστε, προάγουμε την πίστη, υπηρετούμε τους ενδεείς και φροντίζουμε για τους άλλους — με άλλα λόγια, για εκείνους που αγωνίζονται να προσφέρουν τη ζωή τους για το καλό της ανθρωπότητας.

Αυτόν τον αγώνα τον γνώριζε πολύ καλά ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολη είναι η αποστολή ενός Ιεράρχη, ιδιαίτερα όταν περιλαμβάνει ευαγγελισμό, φιλανθρωπία και παιδεία. Ενσάρκωσε αυτόν τον αγώνα, σηκώνοντας τον σταυρό του καθημερινά ως μάρτυρας της αγάπης και της λύτρωσης του Χριστού. Η μεγάλη του προσφορά, ως μιας από τις σπουδαιότερες εκκλησιαστικές προσωπικότητες της εποχής μας, είναι φανερή όχι μόνο μέσα από τον μικρό ρόλο που είχα ως συνεργάτης του, αλλά και μέσα από τα βαθυστόχαστα θεολογικά του έργα και δοκίμια.

Αναμνήσεις από την Κοινή Διακονία στην Κένυα και Ζιμπάμπουε

Οι δρόμοι μας συνέχισαν να διασταυρώνονται με τα χρόνια. Ήταν μεγάλη χαρά για μένα να υποδεχθώ τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο όταν προήχθην σε Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε. Τον υποδέχθηκα στο αεροδρόμιο υπό την ιδιότητά μου ως Αρχιεπίσκοπος της Ορθοδόξου Εκκλησίας στη Ζιμπάμπουε και τη Νότιο Αφρική. Αργότερα, κανονίσαμε να επισκεφθεί την κατοικία μου στη Μητρόπολη, συνοδευόμενος από τον νυν Αρχιεπίσκοπο Θυατείρων, Νικήτα. Το κύριο θέμα της συζήτησής μας ήταν η ιεραποστολική μας ζωή — η δική του στην Αλβανία, η δική μου στη Ζιμπάμπουε, και φυσικά στην Κένυα, όπου είχαμε και οι δύο διακονήσει. Είχαμε πολλά να θυμηθούμε και να μοιραστούμε. Φυλάσσω ως πολύτιμο ενθύμιο τη φωτογραφία που τραβήχθηκε εκείνη τη μέρα ως διαρκή μαρτυρία της φιλίας μας και του κοινού πνευματικού μας αγώνα.

Με τον καιρό, είχα την ευλογία να επισκεφθώ την Αλβανία δύο φορές. Οι επισκέψεις αυτές υπήρξαν πολύτιμες ευκαιρίες για να βρεθούμε ξανά μαζί, να ανανεώσουμε το κοινό μας ιεραποστολικό όραμα, και να μιλήσουμε για τις κοινές μας ελπίδες για τους λαούς μας — πάντοτε μέσα στο πνεύμα της αγάπης, της συγχωρήσεως, της ταπεινώσεως, της υπομονής και της κατανοήσεως.

Αγάπη — το να αγκαλιάζουμε ο ένας τον άλλον με αγάπη — είναι το μήνυμα που διαρκώς δίνω στους ιερείς και τους σπουδαστές της Θεολογικής Σχολής μας. Είναι ο δρόμος προς την ειρήνη. Είναι ο μόνος τρόπος να φέρουμε αληθινή ζωή στον εαυτό μας και στους άλλους. Μερικές φορές αισθανόμαστε πως ο Θεός μας έχει ξεχάσει. Δυσκολευόμαστε να δούμε ένα μέλλον γεμάτο ελπίδα και φως. Όμως, σε όλη μου τη ζωή, έχω διαπιστώσει πως ο Θεός εργάζεται συνεχώς σε κάθε πτυχή της πορείας μου, σε κάθε ευθύνη που μου έχει ανατεθεί.

Σήμερα αισθάνομαι την ανάγκη να μοιραστώ δημόσια πώς πρωτογνώρισα τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο. Ήταν το 1971. Ήμουν τεταρτοετής φοιτητής Θεολογίας και συμμετείχα στη Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου (Syndesmos) στη Βοστώνη, εκπροσωπώντας το Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Ως νέος θεολόγος, γνώρισα πολλά πρόσωπα που αργότερα θα γίνονταν ηγέτες της Εκκλησίας μας — μεταξύ αυτών, ο μελλοντικός Πατριάρχης Κύριλλος της Μόσχας, ο μελλοντικός Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος, καθώς και μία αντιπροσωπεία από την Εκκλησία της Ελλάδος. Η αντιπροσωπεία εκείνη έδειξε θερμό ενδιαφέρον για μένα και γίναμε γρήγορα φίλοι. Με προσκάλεσαν να ταξιδέψω μαζί τους στην Αθήνα και ένας από αυτούς μου προσέφερε φιλοξενία στο σπίτι του.

Κατά τις συνομιλίες μας, αναφέρθηκαν σε έναν νεαρό επίσκοπο — τον Επίσκοπο Ανδρούσσης τότε — ονόματι Αναστάσιο. Ένας από την αντιπροσωπεία, στενός οικογενειακός του φίλος, με προσκάλεσε να πάμε να τον χαιρετίσουμε. Και έτσι ήταν που συνάντησα τον τότε νεαρό Επίσκοπο Αναστάσιο στην Αθήνα.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου στη Βοστώνη, γνώρισα επίσης έναν άλλο νέο επίσκοπο, τον Δημήτριο, ο οποίος με πήρε ευγενικά με το αυτοκίνητό του για να συναντήσω τον π. Παντελεήμονα, ηγούμενο της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως στη Βοστώνη. Ο π. Παντελεήμων ήταν στενός πνευματικός αδελφός του δικού μου πνευματικού πατέρα, του Αγίου Σωφρονίου του Έσσεξ, κατά τα χρόνια του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου (αν δεν κάνω λάθος). Αναρωτιέμαι και πάλι, είναι σύμπτωση ή θεία πρόνοια ότι αυτός ο νεαρός τότε επίσκοπος, ο Δημήτριος, θα γινόταν αργότερα Αρχιεπίσκοπος Αμερικής; Ο Θεός ενεργεί με θαυμαστούς τρόπους.

Ανατρέχοντας στο παρελθόν, βρίσκω τον εαυτό μου να αναρωτιέται ξανά και ξανά: πόσο μέγας είναι ο Κύριός μας; Τις στιγμές εκείνες που δεν σχεδιάζουμε ή δεν σκεφτόμαστε καν το μέλλον μας, ο Θεός ήδη το υφαίνει, συνδέοντάς μας με ανθρώπους που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας. Και έτσι, ρωτώ: είναι απλή σύμπτωση — ή είναι το θείο σχέδιο του Θεού;

Διὰ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, καὶ μέσα ἀπὸ τὴ συμμετοχὴ μας σὲ διάφορα διαρθόδοξα καὶ διαθρησκειακὰ συνέδρια, συνεχίσαμε μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀναστάσιο νὰ συναντιόμαστε, νὰ ἀνταλλάσσουμε σκέψεις, καὶ νὰ ἐνισχύουμε ἀλλήλους στὶς ἀποστολὲς ποὺ μας ἐνεπιστεύθη ὁ Θεός.

Τὸ ἔργο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀναστασίου μπορεῖ νὰ χαρακτηρισθεῖ ἀποκαλυπτικό — μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ἀπεκάλυπτε τὴ μεταμορφωτικὴ πραγματικότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στὶς ζωὲς ἐκείνων ποὺ διακονοῦσε. Ἔφερε ἐκείνους ποὺ ἤταν μακριὰ ἀπὸ τὸν Χριστὸ στὸ φῶς τοῦ Ἐσταυρωμένου καὶ Ἀναστάντος Σωτῆρος. Αὐτὴ ἡ ἀλήθεια, ποὺ ἔζησε καὶ ἐκήρυξε, μας θυμίζει ὅτι ἡ ιεραποστολὴ μας, ἔστω καὶ γεμάτη προκλήσεις καὶ θυσίες, μας φέρνει ὅλο καὶ πιὸ κοντὰ στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ.

Οἱ μνήμες ποὺ ἔχω ἀπὸ τὴ συνεργασία μὲ αὐτὸν τὸν ἐξαιρετικὸ ἱεράρχη παραμένουν ζωντανές. Ἡ ἐιλικρίνεια καὶ ἡ ἀφοσίωσή του σὲ κάθε του πράξη καὶ κίνησι μᾶς ἔδειξαν ἕναν ξεκάθαρο δρόμο γιὰ τὴν ἐκπλήρωση τῆς ἀποστολῆς μας. Μᾶς ἐδίδαξε πῶς νὰ ἀνέλθουμε πρὸς τὴν αἰωνιότητα καὶ τὴν ἀληθινὴ ζωὴ ποὺ ὁ Θεὸς θὰ χαρίσει στὴ Δευτέρα Του Παρουσία.

Ἐγὼ, ἀνάξιος ὢν, καὶ αἰσθανόμενος ὅτι ποτὲ δὲν θὰ μπορέσω νὰ φθάσω τὰ χαρίσματα καὶ τὰ προσόντα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀναστασίου, θεωρῶ ὅμως μεγάλη εὐλογία τὸ ὅτι τὸν γνώρισα καὶ ὅτι συνδέθηκα μὲ τὴν ἱεραποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας. Μόνον ὁ Θεὸς εἶναι ὁ δωρητὴς αὐτῶν τῶν χαρισμάτων, καὶ μὲ χαρὰ καὶ ταπείνωση ἀκολουθοῦμε τὴν κλῆση Του.

Καθὼς τιμοῦμε τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀναστάσιο, τὸν θυμόμαστε ὄχι μόνον ὡς ἱεράρχη, ἀλλὰ ὡς ἐξαίρετο λόγιο, ταπεινὸ μητροπολίτη, σπουδαῖο ἡγέτη καὶ καθοδηγητὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Τὸ ἔργο του μιλάει δυνατότερα ἀπὸ λόγια, καὶ οἱ μνήμες ποὺ ἄφησε ζωντανὲς θὰ ζοῦν στὶς καρδιὲς ὅλων ὅσων ἥγγισε.

Ὅπως εἶπε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς:

«…ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ ξεπερνᾷ ὄχι μόνον τὴν ἰδέα τοῦ ἀπρόσιτου, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν ἔννοια τοῦ θείου· ἡ ὑπεροχὴ Του ξεπερνᾷ κάθε θετικὴ ἤ ἀρνητικὴ ἀπόδοση, ξεπερνᾷ κάθε τελειότητα ἐννοιολογικῶς προσιτή. Αὐτὸ τὸ ὑποστατικὸ φῶς, ποὺ βλέπουν πνευματικῶς οἱ ἅγιοι, τὸ γνωρίζουν ἐμπειρικὰ ὡς ὑπαρκτὸ καὶ ὄχι συμβολικὸ ὡς πρόσκαιρο φαινόμενο, ἀλλὰ ὡς ἄϋλη καὶ θεία ἐπιφάνεια, μία χάρις ὁρατὴ ἀοράτως καὶ γνωστὴ μὲ θεία ἄγνοια.» — Τριαδικοὶ Λόγοι

Ὁ μακαριστὸς Ἀρχιεπίσκοπος ὑπῆρξε πνευματικὸς πατὴρ γιὰ ὅλους ἐμᾶς τῆς νέας γενιᾶς ἱεραποστόλων. Ἡ ζωὴ του καὶ ἡ παρακαταθήκη του μας καλούν νὰ ἀσπασθοῦμε τὸν σταυρό μας καὶ νὰ ζήσουμε ὡς γνήσιοι ἀπόστολοι τοῦ Εὐαγγελίου.

Θὰ στεκόμαστε πάντοτε μὲ ἀλληλεγγύη πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς μας στὴν Ἀλβανία, συμμετέχοντας στὸ πένθος τους. Προσευχόμαστε γιὰ εἰρήνη καὶ παρηγορία, καθὼς ἀντιμετωπίζουν τὴν ἀπώλεια τοῦ πατέρα τους καὶ Ἀρχιεπισκόπου, καὶ δεόμεθα ὁ νέος τους ἱεράρχης νὰ συνεχίσει τὸ σπουδαῖο ἔργο τοῦ προκατόχου του.

Αἰωνία του ἡ μνήμη, καὶ εἴη ἡ ἀνάπαυσίς του ἐν τῷ φωτὶ τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ.

ΜΑΚΑΡΙΟΣ, ἈΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΝΑΪΡΟΜΠΙ

ἘΞΑΡΧΟΣ ΠΑΣΗΣ ἈΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ἈΦΡΙΚΗΣ

Το 1ο Σύστημα Προσκόπων Άργους είναι πάντα κοντά στο θεάρεστο του Μητροπολίτη Κένυας κ.κ. Μακάριου μην ξεχνώντας τις στιγμές και τα σπάνια συναισθήματα που πρόσφεραν στα μέλη τα αλήστου μνήμης ταξίδια που βιώσανε το 2010 και το 2019.