Πόσο αλληλένδετο είναι το προνόμιο της ελεύθερης βούλησης, με τις εκφάνσεις της Τέχνης; Εν προκειμένω ο λόγος γίνεται για την Μουσική. Ακραίοι στίχοι που ενθουσιάζουν τα μάλα κυρίως τους νέους και σοκάρουν τους γηραιότερους με τα μηνύματά τους, συνοδευόμενοι από ήχους ευτελείς και μονότονους, που σε καμία περίπτωση δεν “αποκρυσταλλώνουν” έστω κακέκτυπα την ιδιοφυΐα ή την μαγική δημιουργικότητα του Μότσαρτ ή του Βάγκνερ.
Ζήτησα από τον Δρ. Εγκληματολογίας σε ειδικά θέματα Παναγιώτη Παπαϊωάννου να μας εκθέσει τις επιστημονικές του απόψεις αναφορικά με την ελευθερία των στίχων μουσικά μεταλλαγμένων υποείδων όπως η trap, η οποία κάνει θραύση κυρίως στις τάξεις της νεολαίας.
Κώστας Πρώιμος: Κύριε Παπαϊωάννου, σε καμία περίπτωση δεν προτιθέμεθα να αφορίσουμε τη μουσική, ωστόσο το τελευταίο χρονικό διάστημα η trap ως υποείδος κάνει θραύση στην ήδη χειμαζόμενη κοινωνικά και οικονομικά νεολαία. Η φιλοσοφία που κατεξοχήν διαπνέει τους στίχους των τραγουδιών αυτών, μπορεί να οδηγήσει στην έξαρση της εγκληματικότητας;
Παναγιώτης Παπαϊωάννου: “Σε καμία περίπτωση, το οποιοδήποτε είδος μουσικής δεν μπορεί να «οδηγήσει» στην «έξαρση της εγκληματικότητας», φαινόμενο το οποίο είναι πολυσύνθετο στην καταγραφή του (περνά μέσα από το τι θα ορίσουμε ως «εγκληματικότητα» και από το τι νοούμε σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο «έξαρση»).
Το να επικεντρώνουμε σε μια μερίδα ή ένα δείγμα έντεχνης έκφρασης και να ισχυριζόμαστε ότι «αυτή ευθύνεται» για μια εγκληματική έκφανση, για μιμητισμό στο έγκλημα ή ακόμη και για «χαλάρωση των ηθών», έτσι γενικά, συνιστά απλοποίηση που δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Ωστόσο, καταγράφεται από την εποχή του Frank Sinatra και του Elvis Presley, ανάμεσα σε υπερσυντηρητικούς κοινωνικούς κύκλους των δυτικών κοινωνιών (βλ. μ.α. H. London, CLOSING THE CIRCLE: A Cultural History Of The Rock Revolution, 1984, pgs 24-25, 36 και Patsy G. Hammontree, ELVIS PRESLEY a-Bio-Bibliography, Greenwood publ., 1985 pg 20).
To ζήτημα του ποια χαρακτηριστικά (το ποιο περιεχόμενο, φόρμα και νοηματικό φορτίο) έχει μια μουσική έκφραση ή μια έκφραση τέχνης γενικότερα ανάγεται στο τι συμβαίνει εκεί που γεννιέται. Σε προάστια μεγαλουπόλεων, όπου κυριαρχεί η ανεργία, ο αναλφαβητισμός, η διακίνηση ναρκωτικών, η απουσία ευκαιριών είναι λογικό σήμερα να γεννιέται μια μουσική όπως το τραπ. Έχει ξανασυμβεί 45 χρόνια πριν με το punk, περίπου 30 χρόνια πριν με το rap, 32-33 χρόνια πριν με το techno/house.
Κώστας Πρώιμος: Στίχοι που ευθαρσώς “καθαγιάζουν” την εμπορία ναρκωτικών αφού μέσω αυτής μπορείς να αποκτήσεις όλα όσα ονειρεύεσαι, κυρίως όταν απευθύνονται στην πλατιά μάζα της νεολαίας μήπως θα έπρεπε – αν μη τι άλλο – να ελέγχονται από τους αρμόδιους θεσμούς και ενδεχομένως να περιθωριοποιούνται;
Παναγιώτης Παπαϊωάννου: Ακόμη και η καφενειακή συζήτηση για κάτι τέτοιο, σημαίνει ότι αγνοούμε ότι στην ουσία φλερτάρουμε με κάτι που είναι παράνομο, καθώς ούτε στο κράτος επιτρέπεται η προληπτική λογοκρισία (βλ. αρ. 16 παρ. 1 του Συντάγματος «η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες· η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους»). Ιστορικά, όλες οι απόπειρες κατασταλτικής νομοθέτησης κατά της τέχνης, τόσο στη μουσική, τον κινηματογράφο, όσο και στη λογοτεχνία, αφορούν άλλες εποχές, στη δε χώρα μας κυρίως την επάρατη επταετία 1967-74), όπου επιτροπές στρατιωτικών αποφάσιζαν ποια τραγούδια «πρέπει» και ποια όχι πρέπει να κυκλοφορούν.
Το να θεωρηθεί ότι κάποιοι στίχοι του «τραπ» εκθειάζουν ή παροτρύνουν δημοσίως σε τέλεση πλημμελήματος ή κακουργήματος (αρ. 184, 186 Π.Κ.) είναι οριακό και αν τυχόν συμβεί κάτι τέτοιο κατά την προσωπική μου γνώμη εκφράζει υπερβολική, αν όχι καταχρηστική, υπαγωγή υλικού τέχνης σε ποινικές διατάξεις. Το ποινικό δίκαιο τιμωρεί πράξεις και όχι φρονήματα, ούτε δημιουργήματα τέχνης. Όπως κι αν ορίζουμε την τέχνη, είναι μορφή έκφρασης που απευθύνεται σε κοινό προστατευτέα. Το αν αισθητικά είναι αποκρουστική, φτωχή σε ποιότητα εκφραστικών μέσων, άμουση, ή κακοφτιαγμένη, εκφεύγει των ορίων του ποινικού νόμου και εντάσσεται σε αυτό των κριτικών τέχνης.
Κώστας Πρώιμος: Γιατί “τώρα” μια ομάδα της μουσικής βιομηχανίας επενδύει σε αμφιλεγόμενης ποιότητας ακούσματα – απευθυνόμενη στη νέα και εύπλαστη γενιά; Υπάρχει όντως ένα “θολό” τοπίο; ή μήπως είναι τελείως συμπτωματικό;
Παναγιώτης Παπαϊωάννου: Καταρχήν, μουσική βιομηχανία με την έννοια των πολλών εταιριών που κάνουν μαζική παραγωγή μουσικής δεν υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια, τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα. Διανύουμε την εποχή όπου για την ανάδειξη των ταλέντων κυριαρχεί ένα δίπολο. Εταιρικοί σχηματισμοί (όμιλοι) που επιδιώκουν να «καπαρώσουν» περσόνες μεν υπάρχουν, τις οποίες «διαμορφώνουν σε καλλιτέχνες», με την βοήθεια δικών τους «ειδικών» (στιχουργών, stylists, μουσικών, παραγωγών κ.λ.π), είτε μεμονωμένοι “do it yourself” καλλιτέχνες, στο πρότυπο του rap και των διακλαδώσεων του, οι οποίοι φτιάχνουν αυτοσχέδια μουσική πάνω στο copy paste από μουσικές, μελωδίες και ρυθμούς άλλων καλλιτεχνών, συνήθως παλιότερων, ή και ελάχιστα γνωστών στο ευρύ κοινό. Οι τελευταίοι, κτίζοντας απήχηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν οι ίδιοι να εκφράζουν με στίχο και μουσική ελεύθερα ό,τι επιθυμούν. Όσο πιο ακραίοι ή «περιθωριακοί» δείχνουν, τόσο πιο πιθανό καθιστούν τα συμβατικά μέσα να τους προβάλλουν ή τα απομεινάρια της συμβατικής μουσικής βιομηχανίας να τους «κλείσει» (συνήθως με δρακόντεια συμβόλαια) ώστε να διανείμει ψηφιακά το προϊόν που η ίδια θα διαμορφώσει από την πρώτη ύλη της τέχνης τους.
Πάντα οι τέχνες και ιδίως η μουσική απευθύνεται στις νεαρές ηλικίες με τρόπο τέτοιο ώστε να γίνεται θελκτική, να προβάλλει πρότυπα συμπεριφορών, να εγκαθιστά μόδες, να δημιουργεί τάσεις. Σχέδια αποσταθεροποίησης της νέας γενιάς μέσω της μουσικής δεν χρειάζεται να υπάρχουν. Για την αποσταθεροποίηση και τον αποπροσανατολισμό της νέας γενιάς έχουν δουλέψει πολύ καλά επί πολλά χρόνια πάρα πολλοί από τους λεγόμενους καθωσπρέπει και «φυσιολογικούς» πολιτικούς, οικονομικά ισχυρούς, επιστήμονες, δασκάλους. Αντίκτυπο δικό τους είναι η σημερινή εποχή και η μουσική της.
*Ο Παναγιώτης Γ. Παπαϊωάννου είναι 25 χρόνια μαχόμενος Δικηγόρος Αθηνών, διδάκτωρ Εγκληματολογίας, συγγραφέας βιβλίων και άρθρων σε ειδικά θέματα εγκληματολογίας και αρθρογράφος στα διαδικτυακά περιοδικά crimetimes.gr και rocktime.gr.
Ακολουθήστε την Ενημέρωση Πελοποννήσου στη σελίδα μας στο Facebook
Στην ομάδα και στις ειδήσεις της Google News
[…] Βλ. σχετικά https://www.enpel.gr/2021/03/%CF%80-%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%8A%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%BF%CF%… […]